Aktualności

Korzyści regularnego wysiłku fizycznego w cukrzycy

Zdrowa, zbilansowana dieta jest ważnym elementem walki o szczupłą sylwetkę. Aby była skuteczna, należy połączyć ją z odpowiednim wysiłkiem fizycznym. Ruch, co niezwykle ważne w przypadku diabetyka, wpływa korzystnie na profil lipidowy, przyczyniając się do obniżenia poziomu „złego” cholesterolu oraz zwiększenia stężenia „dobrego”.

• Regularna aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu stałego stężenia glukozy we krwi.
• Zmniejsza również insulinooporność tkanek sprawiając, że komórki organizmu stają się bardziej podatne na działanie insuliny.
• Regularne uprawianie sportu przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, wpływając jednocześnie na redukcję późnych powikłań naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu.
• Zwiększenie aktywności fizycznej umożliwia zmniejszenie dawek stosowanych leków doustnych.
• Pozwala opóźnić lub zapobiec rozwojowi groźnych powikłań cukrzycy, zwiększa także odporność organizmu na zakażenia.
• Sport wpływa na poprawę ogólnego samopoczucia fizycznego i psychicznego.

Sport jako element leczenia w cukrzycy typu 2.

Cukrzyca typu 2 współistnieje często z nadwagą lub otyłością. Ważnym elementem leczenia jest zmniejszenie zawartości tkanki tłuszczowej oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała. Gdy stężenie glukozy nie jest na tyle wysokie, że konieczna jest farmakoterapia lub podawanie insuliny, wprowadza się leczenie niefarmakologiczne. Polega ono na przestrzeganiu diety w połączeniu z aktywnością fizyczną. Wysiłek fizyczny zalecany jest także w zaawansowanej cukrzycy typu 2 u pacjentów przyjmujących leki obniżające poziom glukozy.

Najlepszy wysiłek dla cukrzyka

            Najbardziej wskazane ćwiczenia w przypadku osób chorujących na cukrzycę, to te o umiarkowanej intensywności, oparte na modelu tlenowym, czyli tzw. ćwiczenia aerobowe/cardio.  To „rytmiczne, powtarzalne i ciągłe ruchy tej samej dużej grupy mięśni przez co najmniej 10 minut.”[1] W skrócie to rodzaj wysiłku, w którym praca mięśni powoduje ruch. Następuje wówczas spalanie glukozy z udziałem tlenu, a w efekcie obniżenie stężenia glukozy we krwi. Przez kilka, a nawet kilkanaście godzin po zakończeniu treningu utrzymuje się także zwiększona wrażliwość na insulinę. Sport szczególnie zalecany u osób chorujących na cukrzycę typu 2 to „nordic walking”. Może być uprawiany niezależnie od wieku, także przy współwystępowaniu nadwagi lub otyłości. Wskazaną aktywnością jest także spacer, szybki marsz, umiarkowany bieg, rekreacyjna jazda na rowerze, pływanie, aerobic wodny, gra w siatkówkę lub koszykówkę, czy taniec. Zalecana częstotliwość ćwiczeń to 5 razy w tygodniu, najlepiej jednak, aby aktywność fizyczna miała miejsce każdego dnia.  Intensywność wysiłku powinna być dobrana tak, aby unikać zadyszki. Niewskazane są treningi interwałowe typu „tabata”, czyli o wysokiej intensywności. Należy oczywiście pamiętać, że wybór odpowiedniej formy aktywności w dużej mierze zależy od ogólnego stanu zdrowia oraz typu cukrzycy i powinien zostać skonsultowany z lekarzem.

Wysiłek beztlenowy, czyli oporowy, powoduje wzrost glikemii w organizmie oraz większe stężenie glukozy po zakończonym wysiłku. Ćwiczenia anaerobowe, statyczne - krótkotrwałe ćwiczenia o dużej intensywności (np. podnoszenie ciężarów) mogą być więc uprawiane wyłącznie przez osoby z dobrze wyrównaną cukrzycą oraz po potwierdzeniu braku przeciwskazań do ich uprawiania przez lekarza.

Intensywność treningu powinna zostać dobrana indywidualnie do aktualnego stanu zdrowia pacjenta, na podstawie pełnego obrazu klinicznego oraz dotychczasowej wydolności i aktywności. Ćwiczenia powinny być dostosowane do upodobań chorego tak, aby sprawiały przyjemność i zachęcały do regularnego wysiłku.

Dobór odpowiednich ćwiczeń przy powikłaniach cukrzycy

Diabetycy cierpiący z powodu późnych powikłań cukrzycy powinni unikać pewnych rodzajów aktywności. Gdy dochodzi do zaburzenia czucia w stopach nie powinno się biegać, aby uniknąć uszkodzeń, które mogą nie zostać zauważone w porę. Ćwiczenia z natężaniem mięśni, podskokami, w skłonie i wymagające wstrzymywania oddechu nie są wskazane u osób z retinopatią cukrzycową.

Piśmiennictwo:

1. Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna”
2. Dr hab. Med. Józef Drzewoski, Podręczny leksykon diabetologiczny, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010
3. Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska, Małgorzata Lewandowska, Iwona Boniecka, Rola podejmowanej aktywności fizycznej w profilaktyce oraz wspomaganiu leczenia otyłości oraz cukrzycy typu 2, Zakład Żywienia Człowieka, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Medycyna Rodzinna 4/2017, s. 273-278
4.  E- book :Wysiłek fizyczny w cukrzycy typu 2: https://strefadiabetyka.pl/12932-2/

Mam cukrzycę. I co dalej?

1. Jaki glukometr wybrać?
2. Co trzeba wiedzieć o paskach testowych?
3. Co warto wiedzieć o nakłuwaczu?
4. Co warto wiedzieć o nakłuwaczu?
5. Częstotliwość zmiany lancetu:
6. Co jest potrzebne do zbadania glikemii przy pomocą glukometru?
7. Przygotowanie się do pomiaru glikemii
8. Właściwe przeprowadzenie pomiaru glikemii:

Garść niezbędnych informacji, by utrzymać cukrzycę w garści.

1. Wybieraj produkty o niskim Indeksie Glikemicznym (IG), unikaj produktów o wysokim.
2. Wprowadź do codziennego harmonogramu minimum 30 minut aktywności dziennie (pamiętaj, aby każdy rodzaj aktywności skonsultować z lekarzem).
3. Jak najczęściej wybieraj warzywa – najniższy IG mają w formie surowej. Pamiętaj, że ich gotowanie podnosi IG, więc przygotowuj je al dente.
4. Unikaj sosów i panierek
5. Posiłki mięsne wybieraj w formie gotowanej, pieczonej lub duszonej. Unikaj smażenia.
6. Unikaj alkoholu.
7. Unikaj słodyczy – podnoszą poziom cukru we krwi.
8. Regularnie mierz poziom cukru we krwi
9. Pamiętaj, że cukrzyca to nie tylko wysoki poziom cukru, ale także wiele możliwych powikłań, takich jak uszkodzenie wzroku, nerek, stopa cukrzycowa, czy zaburzenia układu krążenia prowadzące do zawałów i udarów.

Jaki glukometr wybrać?

Glukometr powinien być dopasowany do potrzeb pacjenta.  Jeżeli np. osoba chorująca na cukrzycę ma osłabiony wzrok, to ekran glukometru i litery na nim muszą być na tyle duże, aby były wyraźnie widoczne. Należy sprawdzić jak urządzenie układa się w dłoni i czy przyciski nie są zbyt małe. Dodatkowe funkcje w glukometrze powinny być pomocne, a nie utrudniać obsługę. Czasami wielkość glukometru stanowi podstawową zaletę. Zawsze glukometr należy dobierać indywidualnie.

Co trzeba wiedzieć o paskach testowych?

- należy kontrolować ich termin ważności

- są jednorazowego użycia

- należy je przechowywać szczelnie zamknięte w oryginalnym opakowaniu

- zużyte stanowią materiał skażony

- nie można narażać ich na światło słoneczne

- należy kupować paski testowe dedykowane dla konkretnego glukometru

Co warto wiedzieć o nakłuwaczu?

- to automatyczne urządzenie do nakłuwania palca

- jest dopasowany tylko do konkretnych lancetów

- umożliwia regulację nakłucia

- jest wielokrotnego i tylko osobistego użycia

Nie należy dokonywać nakłucia samą igłą, bez wykorzystania nakłuwacza. Nie jest to bezpieczne, istnieje ponadto ryzyko zbyt głębokiego nakłucia. Nakłuwacz umożliwia ustawienie głębokości nakłucia oraz zmniejsza ryzyko zanieczyszczenia ostrza. Dodatkowo, uzyskanie kropli krwi do pomiaru glikemii jest bardziej komfortowe.

Częstotliwość zmiany lancetu:

Należy pamiętać o częstej zmianie lancetu. Lancety są jednorazowego użytku i nie nadają się do ponownej sterylizacji. Ostrze bardzo szybko ulega zużyciu – już po pierwszym nakłuciu pod dużym powiększeniem można zobaczyć wyraźne ślady odkształcenia. Zmiana lancetu po każdym nakłuciu to:

- większy komfort pacjenta (ostry lancet umożliwia łatwiejsze i mniej bolesne uzyskanie próbki krwi)

- mniejsze ryzyko zakażenia mikrobiologicznego (tylko fabrycznie zabezpieczony, oryginalnie zapakowany lancet daje pewność sterylności)

- każdorazowa zmiana lancetu to również większa wiarygodność wyniku

Co jest potrzebne do zbadania glikemii przy pomocą glukometru?

- glukometr

- paski testowe

- nakłuwacz

- lancet

- źródło bieżącej wody

- ręcznik lub chusteczki higieniczne

- gaziki jednorazowego użycia

- pojemnika na skażony materiał

- dzienniczek samokontroli

Pamiętaj, aby nie pożyczać swojego zestawu do pomiaru glikemii nawet członkom rodziny. Służy on do osobistego użycia, ponieważ praca na nim związana jest z bezpośrednim kontaktem z krwią. To naraża na przenoszenie różnych chorób.

 
Przygotowanie się do pomiaru glikemii

Aby prawidłowo dokonać pomiaru glikemii należy skompletować niezbędny zestaw (opisany wyżej). Pomiary glikemii powinny być wykonywane w odpowiednim czasie w stosunku do spożywania posiłków, zgodnie z zaleceniami lekarza lub edukatora ds. diabetologii i w zależności od typu cukrzycy i sposobu leczenia.

Przed dokonaniem pierwszego pomiaru należy w glukometrze ustawić datę, godzinę i jednostkę pomiaru zgodnie z informacją umieszczoną w instrukcji obsługi.

Właściwe przeprowadzenie pomiaru glikemii:

1. Staranne umycie i osuszenie rąk

Należy pamiętać, że przed pomiarem glikemii, miejsca nakłucia nie należy dezynfekować. Nawet jeśli uważamy, że ręce są czyste, należy je umyć pod bieżącą, ciepłą wodą używając do tego mydła. Podczas mycia opuszki palców należy masować, aby usprawnić przepływ krwi, co umożliwi uzyskanie prawidłowej kropli. Następnie dłonie powinny być dokładnie osuszone. Kropla krwi nie powinna spływać z wodą, ani przez nią być rozcieńczana.

2. Przygotowanie nakłuwacza

Do nakłuwacza należy włożyć jednorazowy lancet, ustawić głębokość nakłucia i przygotować urządzenie w pozycji gotowej do nakłucia (naciągnięcie przycisku napinającego).

3. Wsunięcie paska testowego do glukometru

Do portu paska testowego znajdującego się na glukometrze należy włożyć pasek testowy zgodnie z informacją zawartą w instrukcji obsługi glukometru. W taki sposób uruchamia się glukometr. Na ekranie urządzenia pojawi się informacja o gotowości glukometru do użycia. Po wyjęciu paska testowego z opakowania zbiorczego należy go szczelnie zamknąć. Niektóre typy glukometrów wymagają wcześniejszego włączenia odpowiedniego przycisku.

4. Nakłucie palca

Po dokonaniu wyboru palca, który zostanie nakłuty, należy go wymasować ruchem od nasady do opuszki palca, aby zapewnić uzyskanie odpowiedniej kropli krwi. Nie należy nakłuwać kciuka i palca wskazującego (te palce oszczędzamy ze względu na to, że do chwytania używamy właśnie tych dwóch palców). Dociskając nakłuwacz do bocznej części opuszki palca należy nakłuć palec.

5. Uzyskanie kropli krwi

Należy tak dobrać głębokość nakłucia, aby krew wypływała samoistnie. Nie powinno się wyciskać krwi, ponieważ może to wpłynąć niekorzystnie na wynik. Przy wyborze glukometru trzeba zwrócić uwagę, aby do badania potrzebna była niewielka kropla krwi. Większość osób bez problemu uzyskuje próbkę krwi poniżej 1 mikrolitra (µl), dlatego też warto brać pod uwagę glukometry spełniające ten warunek (np. glukometr Diagnostic Gold potrzebuje kropli krwi wielkości 0,9 µl, glukometr Abra Smart BT tylko 0,5 µl).

6. Nanoszenie próbki krwi

Nakłuty palec powinien pozostać nieruchomy. Drugą dłonią należy przenieść glukometr, w którym umieszczony jest pasek. Zbliż krawędź paska, na której jest wąski kanalik do kropli krwi.

Pozwól, aby została pobrana odpowiednia ilość krwi, która napełni okno kontrolne w całości.

7. Wykonanie pomiaru

Całkowite wypełnienie okna kontrolnego paska testowego uruchomi odliczanie glukometru. W tej sytuacji należy odsunąć pasek od kropli krwi. Po chwili na ekranie glukometru wyświetli się wynik pomiaru poziomu glukozy twe krwi, który zostanie zapisany w pamięci urządzenia. Nasączonym, jednorazowym gazikiem należy zabezpieczyć miejsce nakłucia.

8. Odnotowanie wyniku pomiaru poziomu glukozy we krwi

Uzyskaną wartość należy odnotować w elektronicznym lub papierowym dzienniczku samokontroli

Odporność w cukrzycy

Cukrzycy towarzyszy spadek odporności, czyli zaburzenie mechanizmów obronnych organizmu.  Nieprawidłowy metabolizm glukozy wiąże się z zaburzeniami funkcji leukocytów, czyli białych krwinek odpowiedzialnych za ochronę przed infekcją. Jako podstawowy element układu odpornościowego odpowiadają one za fagocytozę, czyli proces pochłaniania patogenów przez komórki zwane fagocytami. Aby przebiegła ona prawidłowo, niezbędna jest energia pozyskiwana z glikolizy. Niedobór insuliny występujący u cukrzyków wpływa na upośledzenie glikolizy, a w konsekwencji na przebieg fagocytozy. Fagocyty mają w związku z tym obniżoną zdolność neutralizowania działania wirusów, grzybów i bakterii, przez co dochodzi do częstszych i intensywniejszych zakażeń. Pogorszone gojenie się ran wpływa na utrudnienie procesów obronnych organizmu. Cukrzycy powinni więc ze szczególną czujnością dbać o swoje zdrowie.

W związku z upośledzeniem odporności w cukrzycy bardzo istotna jest regularna kontrola glikemii, zwłaszcza w przypadku infekcji. Ważne jest jak najszybsze rozpoznanie jej źródła oraz wprowadzenie odpowiedniego leczenia. W przypadku diabetyków gorączka utrudnia kontrolę glikemii, nie wolno więc bagatelizować żadnych objawów przeziębienia i grypy.    Organizm podczas walki z bakteriami lub wirusami staje się mniej wrażliwy na insulinę, rośnie więc stężenie glukozy we krwi. Do lekarza należy udać się już przy pierwszych objawach infekcji. W przypadku choroby niezbędna może okazać się hospitalizacja oraz wyrównanie cukrzycy w warunkach szpitalnych.

Czy wiesz, jak wspomóc swój organizm w walce z infekcjami i stanami zapalnymi?

- zrezygnuj z nikotyny oraz alkoholu - toksyny dostarczane przez te używki do organizmu zaburzają procesy syntezy układu odpornościowego
- ruszaj się – regularna aktywność fizyczna wzmacnia odporność organizmu. Pamiętaj, że ćwiczyć można w domu
- zdrowo się odżywiaj – unikaj przetworzonej żywności, cukru, dbaj o zbilansowaną dietę
- myj często ręce, aby pozbywać się niebezpiecznych bakterii, unikaj jednak stosowania środków dezynfekujących – osoby chorujące na cukrzycę miewają uszkodzoną skórę
- pij dużo wody, unikaj słodzonych napojów oraz kawy
- stres ma bardzo negatywny wpływ na układ odpornościowy – zadbaj o regularne przerwy na odpoczynek oraz wystarczającą ilość snu

Źródła:

1. Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna”, tom 5, nr 1
2. https://diabetes-education.net/odpornosc-i-cukrzyca-jak-pomoc-cialu/
3. https://portal.abczdrowie.pl/cukrzyca-a-stan-ludzkiej-odpornosci
4. http://diabetologiaonline.pl/diabetyk_cukrzyca2,info,416,0.html
5. https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,choroby-powodujace-spadek-odpornosci,galeria,1721251.html
6. https://www.zdrowiewpraktyce.pl/zyj-lepiej-z-cukrzyca/uposledzenie-odpornosci-przeciwinfekcyjnej-i-zwiekszenie-ryzyka-zachorowania-na-infekcje-w-cukrzycy-2584.html
7. https://strefadiabetyka.pl/odpornosc-w-cukrzycy/