Przyczyny cukrzycy ciążowej.

Mimo że cukrzyca ciążowa występuje u zaledwie kilku procent ciężarnych, wiele kobiet obawia się tej choroby, a zwłaszcza jej negatywnych następstw, prowadzących nawet do śmierci dziecka. Niestety w wielu przypadkach nie da się jej całkowicie zapobiec, gdyż przyczyny cukrzycy ciążowej mogą mieć bardzo różne podłoże, na które kobieta często nie ma wpływu.

Produkt, który może Cię zainteresować: ABRA SMART BT – Zestaw do pomiaru poziomu glukozy we krwi

...

Cukrzyca ciążowa (gestational diabetes – GDM) jest to występujące wyłącznie podczas ciąży zaburzenie metaboliczne, które objawia się podwyższonym poziomem glukozy we krwi.

Aby zrozumieć przyczyny cukrzycy ciążowej należy wziąć pod lupę proces związany z gospodarką cukrową w organizmie. Jak wiadomo, glukoza powstała w wyniku przetworzenia węglowodanów jest składowana w wątrobie. Wątroba uwalnia glukozę do krwi, która z kolei rozprowadza to energetyczne paliwo do komórek organizmu. Aby odpowiednia ilość glukozy została do nich przekazana, niezbędna jest insulina, hormon produkowany przez trzustkę.

Podczas ciąży następuje wzrost stężenia innych hormonów (np. estrogenów, progesteronu, hormonu wzrostu i prolaktyny), które mogą zaburzyć wrażliwość organizmu na insulinę. Powstaje wówczas insulinoodporność i hiperglikemia, które oznaczają, że organizm nie radzi sobie z wchłanianiem do komórek glukozy, której nadmiar pozostaje we krwi.

Określając przyczyny cukrzycy ciążowej można w zasadzie ograniczyć się do wskazania jednego winowajcy odpowiedzialnego za powstawanie choroby, którym jest zaburzona podczas ciąży gospodarka hormonalna. Jednak pewna grupa kobiet jest szczególnie narażona na GDM i dlatego można sprecyzować konkretne czynniki ryzyka rozwinięcia się tej choroby.

Co przyczynia się do zachorowania na cukrzycę ciążową?

Choroba pojawia się około 24-28 tygodnia ciąży i mija całkowicie po urodzeniu dziecka. Rozwija się ona najczęściej u kobiet z nadwagą i wcześniejszymi, często nierozpoznanymi zaburzeniami tolerancji glukozy. Wysokim stopniem ryzyka pojawienia się cukrzycy podczas ciąży obciążone są także kobiety, których bliscy krewni chorują na cukrzycę typu 2 (czynnik genetyczny). Pozostałe przyczyny cukrzycy ciążowej to przede wszystkim:

• Wiek powyżej 35 lat,
• Mała aktywność fizyczna i niezdrowy sposób odżywiania,
• Duża liczba przebytych ciąż,
• Zespół policystycznych jajników,
• Urodzenie poprzedniego dziecka o masie powyżej 4 kg lub z wadą rozwojową,
• Przebyte poronienia,
• Ciąża mnoga,
• Zbyt duża ilość płynu owodniowego (tzw. wielowodzie).

Co ciekawe, na cukrzycę ciążową częściej zapadają kobiety czarnoskóre oraz o pochodzeniu południowoamerykańskim i azjatyckim.

Ze względu na negatywny wpływ cukrzycy ciążowej na dziecko oraz przebieg ciąży, należy systematycznie badać poziom cukru we krwi (już od 5 tygodnia ciąży), aby jak najwcześniej zdiagnozować chorobę. Wczesne rozpoznanie cukrzycy pozwala na rozpoczęcie leczenia oraz wprowadzenie odpowiedniej diety, które umożliwiają donoszenie ciąży i urodzenie najczęściej w pełni zdrowego dziecka.

Cukrzyca ciążowa – czy trzeba się jej bać?

Cukrzyca ciążowa jest bardzo specyficzną chorobą, gdyż zdarza się wyłącznie u kobiet oczekujących dziecka. Choć występuje rzadko, bo u około 3-4% przyszłych mam, a także ma charakter przejściowy, jej diagnostyka jest bardzo ważna, gdyż nieleczona może mieć bardzo negatywny wpływ na matkę i rozwijające się dziecko.

Opis choroby

Cukrzyca ciężarnych (GDM - Gestational Diabetes Mellitus) należy do grupy chorób metabolicznych, charakteryzujących się podwyższonym poziomem cukru we krwi, czyli hiperglikemią. Zaburzenie to pojawia się u kobiet w ciąży, które dotychczas nie miały problemów z tolerancją glukozy. GDM znika zazwyczaj po urodzeniu dziecka, jednak u około 40% kobiet w ciągu kilkunastu kolejnych lat rozwija się niestety cukrzyca typu 2. Bardzo często też cukrzyca ciążowa powtarza się podczas kolejnych ciąż kobiety. Za główną przyczynę choroby uważa się wzrost podczas ciąży poziomu hormonów takich jak prolaktyna, estrogeny, progesteron oraz przede wszystkim laktogen łożyskowy, które zaburzają prawidłowe działanie insuliny. Ta z kolei jest niezbędna do regulowania poziomu glukozy we krwi. Gwałtowny wzrost poziomu najsilniejszego hormonu antyinsulinowego, laktogenu łożyskowego odnotowuje się między 24 a 28 tygodniem ciąży i to wtedy właśnie najczęściej pojawia się cukrzyca ciążowa.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania

Choć w ciele każdej kobiety podczas ciąży zachodzą te same procesy związane ze wzrostem poziomu niektórych hormonów, to jednak cukrzyca ciążowa dotyka tylko kilka procent populacji. Właśnie dlatego uważa się, że ryzyko powstania choroby muszą zwiększać niektóre czynniki. Do najważniejszych z nich zalicza się:

• Znaczna nadwaga lub otyłość przed ciążą,
• Wiek kobiety powyżej 35 lat,
• Przebyta cukrzyca ciążowa,
• Występowanie w rodzinie kobiety osób z cukrzycą typu 2 (czynnik genetyczny),
• Urodzenie poprzedniego dziecka o wadze przekraczającej 4 kg,
• Urodzenie poprzedniego dziecka z wadą,
• Przebyte poronienia,
• Wielorództwo,
• Wielowodzie,
• Przynależność kobiety do pewnych grup etnicznych i rasowych.

Niestety cukrzyca ciężarnych występuje także u kobiet, u których nie odnotowano żadnych z powyższych czynników ryzyka, dlatego diagnostyką tej choroby objęte są wszystkie kobiety w ciąży.

Objawy cukrzycy ciążowej

Kobiety, u których wykryto GDM najczęściej nie odczuwają żadnych objawów. Jeśli jednak się pojawiają, są bardzo podobne do tych występujących w przebiegu cukrzycy typu 2. Do typowo cukrzycowych dolegliwości zalicza się m.in. suchość w ustach, wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, nadmierny przyrost wagi, uczucie zmęczenia, senność, czasami zawroty głowy oraz omdlenia. Wiele z tych objawów nie jest kojarzona z cukrzycą lecz po prostu z ciążą, dlatego też diagnostyka choroby powinna opierać się na badaniach laboratoryjnych.

Rozpoznanie GDM

Standardowo kobiety w ciąży są badane pod kątem cukrzycy ciążowej w okresie największego ryzyka powstania choroby, czyli między 24 a 28 tygodniem ciąży. Wówczas przeprowadza się w warunkach laboratoryjnych test OGTT, który składa się z dwóch etapów. W pierwszym wykonuje się pomiar poziomu glukozy na czczo z krwi pobranej z żyły. Jeśli wynik badania jest większy niż 92 mg/dl, stwierdza się GDM, jeśli mniejszy – przechodzi się do drugiego etapu badania. Etap drugi polega na podaniu kobiecie do wypicia roztworu 75 g glukozy i przeprowadzeniu pomiaru poziomu cukru we krwi po 2 godzinach. W tym przypadku cukrzyca ciążowa jest diagnozowana, gdy wynik badania po 2 godzinach przekracza wartość 153 mg/dl. Test OGTT jest obecnie zalecany przez diabetologów i ginekologów, w przeciwieństwie do stosowanego kiedyś testu przesiewowego (obciążenie 50 g glukozy i badanie po 1 h). Oprócz standardowego testu OGTT warto już na początku ciąży poprosić lekarza o skierowanie na badanie poziomu cukru (np. z moczu). Badanie takie powinno się powtarzać co miesiąc.

Leczenie cukrzycy ciążowej

Zdiagnozowanie GDM wymaga niezwłocznego podjęcia przez kobietę leczenia u specjalisty, którego celem jest obniżenie i ustabilizowanie poziomu glukozy we krwi. W pierwszej kolejności próbuje się to osiągnąć przy pomocy diety, podobnej do tej stosowanej przez chorych na cukrzycę typu 2. Dieta ta opiera się na m.in. jedzeniu częstych i niewielkich posiłków w równych odstępach czasowych oraz ograniczeniu spożywania cukrów prostych i zastąpienia ich węglowodanami złożonymi. Jeśli po kilku dniach stosowania się do zaleceń dietetycznych kobieta ma nadal wysoki poziom cukru we krwi, lekarz najczęściej podejmuje decyzję o zastosowaniu leczenia przy pomocy insulinoterapii. Przyjmowanie insuliny musi być wspomagane dietą i przestrzeganiem pór posiłków. Niezbędne jest też regularne badanie stężenia cukru we krwi za pomocą domowego glukometru, nawet kilka razy dziennie. Wszystko dlatego, że terapia insuliną może doprowadzić do bardzo niebezpiecznej hipoglikemii.

Wpływ GDM na przebieg ciąży i dziecko

Prawidłowo zdiagnozowana oraz skutecznie leczona cukrzyca ciążowa w zasadzie nie powinna zaburzyć ani przebiegu ciąży, ani rozwoju dziecka, ani porodu. Problemy mogą pojawić się, gdy kobieta jest nieświadoma choroby lub gdy leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów w postaci unormowania stężenia glukozy we krwi. Do najczęstszych powikłań cukrzycy ciążowej zalicza się:

• Makrosomię, czyli nadmierną masę ciała dziecka (waga po urodzeniu powyżej 4,2 kg), która wymaga często zastosowania cesarskiego cięcia,
• Przedwczesny poród,
• Wady rozwojowe u dziecka (najczęściej układu oddechowego np. niedojrzałość płuc, ale także mózgu i serca),
• Występowanie żółtaczki noworodkowej,
• Zgony wewnątrzmaciczne, poronienia.
• Częściej występujące u kobiet nadciśnienie oraz stany przedrzucawkowe.

Możliwe konsekwencje nieleczonej cukrzycy ciążowej są poważne i często zagrażają życiu matki i dziecka. Dlatego żeby nie bać się tej choroby, należy zadbać o jej wykrycie na wczesnym etapie oraz prawidłowe leczenie.

Skąd się bierze stopa cukrzycowa?

Zespół stopy cukrzycowej ZSC jest pojęciem ściśle związanym z cukrzycą, gdyż jest on jej jednym z najpoważniejszych powikłań. Schorzenie to dotyczy wyłącznie kończyn dolnych, występuje u około 10-15% cukrzyków i jest bardzo trudne do leczenia. Niestety u części chorych stopa cukrzycowa skutkuje kalectwem, wynikającym z konieczności amputacji kończyny.

Czym dokładnie jest stopa cukrzycowa?

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stopa cukrzycowa jest to zespół objawów, takich jak infekcja, owrzodzenie lub destrukcja tkanek głębokich stopy, oprócz których obserwuje się występowanie neuropatii i niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania.

W diagnostyce zespołu stopy cukrzycowej stosuje się często skalę Wagnera, która klasyfikuje schorzenie wg stopnia jej zaawansowania. Zgodnie z tą skalą wyróżnia się następujące etapy choroby:

Stopień 0 - stopa cukrzycowa wysokiego ryzyka (brak owrzodzenia, ale zauważalne ogniska rogowacenia skóry lub deformacja stopy)

Stopień 1 – owrzodzenie powierzchniowe

Stopień 2 – głębokie owrzodzenie z ropniami i stanami zapalnymi skóry

Stopień 3 – zaawansowane stadium 2, wymagające leczenia szpitalnego

Stopień 4 – ograniczona martwica w okolicach przodostopia (palców)

Stopień 5 – zgorzel całej stopy oraz sepsa skutkujące koniecznością amputacji kończyny

Poza trudno gojącymi się ranami i owrzodzeniami, do objawów stopy cukrzycowej zalicza się również: obniżony poziom odczuwania bólu, mrowienie i kurcze w stopie, przesuszenie, łuszczenie się i rogowacenie skóry, deformacja stopy.

Główne przyczyny stopy cukrzycowej

Zespół stopy cukrzycowej rozpoznawany jest najczęściej u osób, u których przez dłuższy czas utrzymywał się wysoki poziom cukru we krwi w wyniku nierozpoznania cukrzycy lub jej nieprawidłowego leczenia. Za najważniejsze przyczyny stopy cukrzycowej uważa się powikłania cukrzycy, do których należą:

• Niedokrwienie
• Neuropatia (ruchowa, czuciowa i wegetatywna)

W wyniku zbyt dużej ilości glukozy we krwi uszkodzeniu ulegają błony naczyń krwionośnych (mikroangiopatia), następuje twardnienie tętnic oraz rozwój miażdżycy, które łącznie wpływają na niedostateczne dotlenienie i niedokrwienie kończyn dolnych. Problemy z niedokrwieniem wywołują dolegliwości bólowe, spowalniają proces gojenia się ran i w końcu wywołują martwicę.

Z kolei neuropatia polega na uszkodzeniu czuciowych włókien nerwowych, które skutkują brakiem odczuwania bólu, przez co chory przez dłuższy czas nie reaguje na urazy w obrębie stopy. W wyniku nieleczonych drobnych skaleczeń i otarć może rozwinąć się infekcja, objawiająca się trudno gojącym się owrzodzeniem.

Obie przyczyny stopy cukrzycowej - niedokrwienie i neuropatia nie zawsze występują razem i dlatego wyróżnia się 3 postacie tego schorzenia:

• Zespół stopy niedokrwiennej
• Zespół stopy neuropatycznej
• Neuropatyczno-niedokrwienna stopa cukrzycowa

Czynniki sprzyjające powstaniu stopy cukrzycowej

Główne przyczyny stopy cukrzycowej związane są ściśle z utrzymującym się wysokim poziomem cukru we krwi. Tylko rozpoczęcie leczenia cukrzycy na jak wcześniejszym etapie choroby jest w stanie zatrzymać zmiany w naczyniach krwionośnych i włóknach nerwowych. Warto jednak znać grupę czynników, które wpływają na przyśpieszenie pojawienia się zmian chorobowych w obrębie stopy u diabetyków. Należą do nich przede wszystkim:

• Otyłość
• Wysoki poziom cholesterolu
• Nadciśnienie
• Niedostateczna higiena stóp
• Niewygodne obuwie
• Lekceważenie drobnych skaleczeń i urazów
• Palenie tytoniu.

Część z tych czynników dotyczy chorób wymagających odrębnego leczenia u specjalisty, zaś część wynika z zachowania samego pacjenta. Według badań,  przyczyną aż 80% owrzodzeń stóp u cukrzyków jest uraz zewnętrzny, często będący konsekwencją źle dopasowanego obuwia. Dlatego też w zapobieganiu zespołu stopy cukrzycowej bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka i edukacja pacjenta.

Leczenie stopy cukrzycowej

Przyczyny stopy cukrzycowej leżą przede wszystkim w zbyt późnej diagnozie cukrzycy. Niestety szacuje się, że w Polsce jest około 3 milionów osób chorujących na cukrzycę, z czego aż jedna trzecia nie ma pojęcia o swojej chorobie. Tymczasem leczenie ZSC związane jest ściśle z leczeniem samej cukrzycy, które polega na wyrównaniu poziomu cukru we krwi. Już na etapie diagnozy lekarz zaleca pacjentowi wdrożenie działań prewencyjnych w postaci specjalnych wkładek do butów, kontroli i odpowiedniej higieny stóp, a także walki z miażdżycą, otyłością i nadciśnieniem. Zaawansowane stadia choroby wymagają antybiotykoterapii, środków poprawiających ukrwienie kończyn, opatrunków, zabiegów chirurgicznych, a nawet przeszczepów skóry. Źle leczony zespół stopy cukrzycowej niestety może prowadzić do postępującej martwicy zagrażającej życiu pacjenta. Wówczas jedynym ratunkiem pozostaje amputacja kończyny.

Zespół stopy cukrzycowej to tylko jedno z wielu powikłań nieleczonej cukrzycy, które mogą prowadzić do kalectwa lub nawet przedwczesnej śmierci. Powinno być to przestrogą dla osób, które lekceważą konieczność systematycznej kontroli poziomu glukozy we krwi.