Jak używać glukometru? Jak działa glukometr? Kiedy używać glukometru? Jak dokonać prawidłowego pomiaru glukozy we krwi?

Glukometr stanowi podstawowe narzędzie samokontroli w cukrzycy. Pomimo że jest stosowany przez miliony osób nawet kilka razy dziennie, dość często zdarzają się pewne błędy użytkowe, które mogą negatywnie wpłynąć na dokładność pomiaru. Warto zwrócić na nie uwagę i możliwe szybko wyeliminować. Zdecydowanie wpłynie to na bezpieczeństwo samokontroli, ale również leczenia cukrzycy

Dezynfekcja miejsca nakłucia spirytusem

Przed wykonaniem pomiaru należy umyć ręce ciepłą wodą z mydłem, a następnie dokładnie je osuszyć. Nie ma potrzeby stosować dodatkowo spirytusu. Jeżeli jednak zostanie on zastosowany do dodatkowej dezynfekcji miejsca nakłucia, trzeba mieć absolutną pewność, że całkowicie odparował on przed rozpoczęciem badania. Nawet niewielka ilość alkoholu, która dostanie się do pobranej próbki krwi może całkowicie zafałszować wynik.

Wyciskanie próbki krwi

Należy tak dobrać głębokość nakłucia, żeby krew wypływała samoistnie. Nie powinno się wyciskać krwi w miejscu nakłucia, ponieważ może to wpłynąć niekorzystnie na wynik. Przy wyborze glukometru trzeba zwrócić uwagę, aby do badania potrzebna była niewielka kropla krwi. Większość osób bez problemu uzyskuje próbkę krwi poniżej 1 mikrolitra (µl), dlatego też warto brać pod uwagę glukometry spełniające ten warunek (np. glukometr Diagnostic Gold potrzebuje kropli wielkości 0,9 µl)

Pozostawienie otwartej fiolki z paskami testowymi

Paski testowe są bardzo wrażliwe na wpływ środowiska. Szczególnie niekorzystnie wpływa na nie zawarta w powietrzu para wodna i tlen. Dlatego trzeba bezwzględnie pamiętać o zamykaniu fiolki od razu po wyjęciu z niej paska do pomiaru. Niektórzy producenci umieszczają we wnętrzu fiolki substancję pochłaniającą wilgoć, co stanowi dodatkowe zabezpieczenie pasków.

Używanie pasków po terminie ważności.

Paski mają określony okres ważności i nie powinno się ich używać po jego upływie. Trzeba również pamiętać, że pasków można używać tylko przez określony czas od pierwszego otwarcia opakowania (niezależnie od nadrukowanego terminu ważności). Wyżej wymieniony czas jest różny dla różnych pasków, ale z reguły wynosi 3 miesiące. Po jego upłynięciu nie należy używać pasków, ponieważ wynik może znacznie różnić się od rzeczywistości

Nieprawidłowe zakodowanie glukometru
Część glukometrów dostępnych na rynku wymaga poprawnego zakodowania. Kodowanie może polegać na ręcznym wprowadzeniu kodu lub umieszczeniu w urządzeniu tzw. klucza kodującego. Wprowadzenie nowego numeru kodu lub nowego klucza powinno zawsze mieć miejsce po otwarciu nowej fiolki z paskami testowymi. Na rynku dostępne są również glukometry nie wymagające kodowania (np. Diagnostic Gold, ABRA). Jest to rozwiązanie zarówno wygodniejsze, jak i bezpieczniejsze. W przypadku, kiedy zapomni się o wprowadzeniu nowego kodu lub zmianie klucza kodującego wynik może być niezgodny z rzeczywistością.

Narażanie pasków na skrajne temperatury
Wszystkie paski testowe są wrażliwe na temperaturę. Temperatura przechowywania musi być określona wyraźnie na opakowaniu. Trzeba pamiętać, aby nie zostawiać pasków w takich miejscach jak:
- zamknięty samochód (latem i zimą temperatura we wnętrzu samochodu może wynosić zarówno minus 20°C jak i plus 50 °C!)
- parapet: nasłonecznienie lub działający kaloryfer może narażać fiolkę z paskami na duże wahania temperatur
- bezpośrednie sąsiedztwo piekarnika lub kuchenki
- lodówka

Jaki glukometr wybrać aby był dopasowany do naszych potrzeb?

Wybór odpowiedniego glukometru może znacznie usprawnić samokontrolę. Warto trochę się zastanowić, aby później korzystać z urządzania ułatwiającego nam codzienne życie.

Dokładność
Glukometry dopuszczone do sprzedaży na terenie Unii Europejskiej muszą spełniać międzynarodowe standardy dotyczące między innymi dokładności. Na opakowaniu powinien znajdować się znak „CE” (Conformité Européenne). Mówi on o tym, że oznakowany produkt spełnia wymagania  wszystkich odnoszących się do niego dyrektyw.

Wielkość/kształt
Część nowo pojawiających się glukometrów kusi nowoczesnym wzornictwem i wyszukanym kształtem. Warto jednak zwrócić uwagę przede wszystkim na wygodę użytkowania. Zbyt mały glukometr może być wyjątkowo niewygodny w użyciu. Urządzenie powinno pewnie leżeć w dłoni, aby można było bezproblemowo pobrać na pasek próbkę krwi. Część producentów zdecydowała się na kształt maksymalnie ergonomiczny, najlepiej dopasowany do kształtu dłoni (np. Diagnostic Gold). Zawsze warto się zastanowić, czy zależy nam bardziej na atrakcyjnym wzornictwie (szczególnie dla bardzo młodych użytkowników jest ono niezwykle atrakcyjne), czy postawić jednak na pełną wygodę użytkowania.

Czytelność ekranu
Ekran powinien być na tyle duży i wyraźny, aby użytkownik mógł bez problemu odczytać wynik pomiaru. W przypadku większych ekranów, na których wyświetlane są jednocześnie informacje pomocnicze należy zwrócić uwagę, aby wynik pomiaru istotnie się wyróżniał. Nie powinno nigdy dojść do sytuacji, kiedy pomylimy aktualny wynik pomiaru z np. wyświetlaną jednocześnie średnią z ostatniego tygodnia

Koszty eksploatacji
Podstawowym kosztem w przypadku użytkowania glukometrów są oczywiście jednorazowe paski testowe. Czasami istotne są również koszty dodatkowe, jak np. zużywająca się bateria. Warto zwrócić uwagę, czy glukometr wymaga do zasilania jednej, czy więcej baterii. Pamiętajmy również, podświetlane ekrany zużywają znacznie więcej energii

Gwarancja
Od glukometru, jako podstawowego narzędzia samokontroli oczekujemy pełnej niezawodności. Oczywiście takie oczekiwanie jest niemożliwe do spełnienia. Jak każde urządzenie glukometr z różnych powodów może odmówić współpracy, zwłaszcza jeżeli był narażony na uszkodzenia mechaniczne. A o takie nietrudno, kiedy zawsze jest trzymany pod ręką. Dobrze jest więc zwrócić uwagę na gwarancję, jaka jest udzielana na glukometr. Oferta jest szeroka i zróżnicowana, cześć firm udziela nawet wieczystej gwarancji na glukometry. Niezależnie od rodzaju awarii (problem z elektroniką, „wylana” bateria, nawet uszkodzenia mechaniczne) glukometr jest naprawiany lub wymieniany na nowy (takiej gwarancji na glukometry udziela np. firma Diagnosis S.A.)

Dodatkowe funkcje
Współczesne glukometry wyposażone są z reguły w funkcje dodatkowe. To oczywiście bardzo dobrze, nie zawsze jednak są one przydatne. Z możliwości ustawienia alarmu przypominającego o kilku pomiarach w ciągu dnia będą na pewno zadowolone osoby korzystające z urządzenia wielokrotnie w ciągu doby. Nie będzie to jednak miało znaczenia dla tych, którzy wykonują np. tylko codzienne oznaczenie rano na czczo. Podobnie możliwość automatycznego przypomnienia o pomiarze po posiłku- bardzo wygodna dla chociażby osób leczonych insuliną – dla niektórych będzie miała znaczenie marginalne. Dlatego wybierając glukometr należy się zastanowić, z których dodatkowych funkcji będzie się korzystać.

Wielkość próbki
Ważne, żeby wielkość próbki krwi potrzebna do badania nie była zbyt duża. Bardzo duża grupa osób twierdzi, że właściwie wielkość kropli można podzielić na dwa rodzaje: duże – powyżej 1 mikrolitra, oraz małe poniżej 1 mikrolitra. Dla nich często niezauważalną jest różnica między 0,9 mikrolitra i np. 0,6 mikrolitra, ale już kroplę 1,5 mikrolitra traktują jako zbyt dużą. Odczucie wielkości próbki jest jednak mocno subiektywne.

Samokontrola w cukrzycy.

Co to jest samokontrola?

Aktywny udział w terapii osoby chorej na cukrzycę, na który składa się wiele decyzji i czynności wykonywanych samodzielnie (lub przez najbliższe otoczenie, np. rodzinę), których celem jest ocena wyrównania metabolicznego cukrzycy i jej powikłań oraz umiejętność modyfikacji terapii w zmieniających się warunkach życia codziennego.

Samokontrola polega na:

• Oznaczaniu stężenia glukozy we krwi,
• Pomiarze masy ciała,
• Pomiarach ciśnienia tętniczego,
• Kontroli stężenia glukozy i acetonu w moczu,
• Kontroli stóp,
• Prowadzeniu dzienniczka samokontroli,
• Umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji o zmianie leczenia w zależności od uzyskanych wyników

10 zasad prawidłowego badanie poziomu stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru:

• przygotowanie zestawu do badania poziomu cukru (glukometr, nakłuwacz, lancet),
• przygotowanie pasków testowych,
• sprawdzenie identyczności kodu z opakowania pasków, z klucza kodującego i numeru wyświetlanego przez glukometr po włożeniu paska
• dokładne umycie rąk ciepłą wodą z mydłem,
• rozmasowanie miejsca nakłucia,
• nakłucie bocznej części opuszki palca,
• uformowanie kulistej kropli krwi - należy unikać wyciskania krwi z nakłutego miejsca
• podanie uzyskanej kropli krwi do paska testowego - niektóre paski (Diagomat Strip) zasysają próbkę samodzielnie i wydają sygnał dźwiękowy oznaczający pobranie potrzebnej ilości krwi),
• dezynfekcja miejsca nakłucia,
• usunięcie lancetu z nakłuwacza

Kiedy należy dokonywać pomiarów:

• Chorzy na cukrzycę leczeni zgodnie z algorytmem wielokrotnych wstrzyknięć insuliny powinni dokonywać wielokrotnych pomiarów glikemii w ciągu doby według ustalonych zasad leczenia oraz potrzeb chorego;
• Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni dietą powinni wykonywać raz w miesiącu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach);
• Chorzy na cukrzycę typu 2 stosujący doustne leki przeciwcukrzycowe powinni wykonywać raz  w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach);
• Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni stałymi dawkami insuliny powinni wykonywać codziennie 1-2 pomiary glikemii, dodatkowo 1 raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu pełny profil glikemii.
• Każdy chory powinien również dokonać dodatkowych pomiarów w następujących przypadkach:
  • W przypadku podejrzenia hipoglikemii lub niejasnego złego samopoczucia,
  • Podczas dodatkowej ostrej choroby,
  • Przy nieplanowanym wysiłku fizycznym,
  • Przed prowadzeniem samochodu,
  • Po błędach dietetycznych (np. po spożyciu słodyczy, soków itp.).
• Pełen profil glikemii obejmuje dokonanie następujących pomiarów:
  • rano, na czczo
  • przed każdym głównym posiłkiem
  • 120 minut po każdym głównym posiłku
  • przed snem
  • o godzinie 24.00
  • w godzinach 2.00 – 4.00

Dokładność pomiaru:

Na dokładność pomiaru ma wpływ wiele czynników zarówno zależnych i niezależnych od pacjenta.
W celu zminimalizowania fałszywych wyników należy:

• przestrzegać przez osoby dokonujące pomiarów zasad postępowania zalecanych przez producenta
  ( informacje zawarte są zarówno w instrukcji użytkowania, jak i na opakowaniach produktów),
• utrzymywać odpowiedniej temperatury i wilgotność środowiska przechowywania glukometru i pasków (producenci podają zakres temperatur i wilgotności, w którym gwarantowane jest właściwe funkcjonowanie wyrobów),
• uzyskać kulistą kroplę krwi — należy unikać wyciskania krwi z miejsca nakłucia
• odczekać przy podaniu kropli do paska na sygnał oznaczający pobrania potrzebnej próbki krwi (np. sygnał dźwiękowy w przypadku glukometru Diagomat)
• Jeden raz na pół roku należy przeprowadzić kontrolę glukometru- pomiar glikemii z tej samej kropli krwi na glukometrze i w laboratorium,

Należy również pamiętać, że uzyskane wyniki zależą od czasu i rodzaju przyjmowanych leków.
Duży wpływ na zmienność wyników ma rodzaj przyjmowanego pokarmu.

Kalibracja glukometrów:

Wg zaleceń PTD z 2008 roku zaleca się korzystanie z glukometrów podających jako wynik badania stężenie glukozy w osoczu krwi ( np glukometr Diagomat).
Jeżeli glukometr wskazuje stężenie glukozy w pełnej krwi, można przeliczyć je na stężenie w osoczu, mnożąc wynik przez 1,11.

Źródła:

1. “Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2008. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego” Diabetologia praktyczna 2008, tom 9, suplement A.
2. “Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2009. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego” Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2009 tom 9 supl. A
3. FDA Diabetes Information - www.fda.gov/diabetes/glucose.html
4. Zalecenia Polskiej Federacji Edukacji Diabetologicznej - www.pfed.org.pl