Aktualności

Choroba cukrzycowa typu 2 przybrała na całym świecie rozmiar epidemii.

W roku 2030 na świecie będzie żyło 360 milionów ludzi z cukrzycą. Zachorowalność lawinowo narasta i zwiększa się we wszystkich grupach wiekowych, najbardziej u osób w wieku średnim (45-65 r.ż.). Coraz częściej rozpoznaje się tę postać cukrzycy typ 2 (90-95%) u osób młodych i dzieci. Częstość choroby jest  zróżnicowana etnicznie, w  Europie zachorowalność wynosi około 5-7%. Są grupy ludności o znacznie wyższej zachorowalności, np. u Indian Pima wynosi ona ponad 50%.

W Polsce na cukrzycę choruje 5-7% tj. 2 miliony ludzi. Tylko połowa z nich wie o chorobie i jest leczona. Większość to ludzie otyli i po 60 roku życia. Częściej zapadają kobiety, szczególnie w okresie menopauzy. Znacznie częściej dotyczy osób z nadwagą i otyłością z nagromadzenia tłuszczu w jamie brzusznej, o małej aktywności mięśniowej. Choroba jest wypadkową czynników wrodzonych oraz akinetycznego stylu życia. Główne niebezpieczeństwo tkwi w tym, że długo nie daje żadnych objawów. Długo więc pozostaje nierozpoznana i nieleczona, siejąc spustoszenie w organizmie. 50% przypadków cukrzycy typu 2 pozostaje nierozpoznanych. Większość chorych w chwili rozpoznania ma już rozwinięte powikłania naczyniowe. Wspólnym mianownikiem jest podwyższony poziom cukru we krwi. Hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Te odległe skutki długotrwałej hiperglikemii nazywamy powikłaniami cukrzycy. Stosowane dawniej nazwy cukrzycy insulino zależnej (typ1) oraz insulinoniezależnej (typ2) są nieprawidłowe i nie powinny być już stosowane.

Każda bez wyjątku postać cukrzycy jest zależna od insuliny, jednak nie każda wymaga leczenia insuliną. Cukrzyca typu 2 to w istocie całe spektrum chorobowe. Jedne ze zwiększoną produkcją insuliny i przewagą oporności na jej działanie, inne postacie z zachowaną wrażliwością na insulinę lecz jej bezwzględnym niedoborem. Pierwszy z tych rodzajów może w naturalnym przebiegu choroby przechodzić w drugi. Większość chorych jest gdzieś „pomiędzy” tymi skrajnościami, stąd też leczenie cukrzycy typu 2 musi być indywidualizowane. Konieczna może być terapia doustnymi lekami zwiększającymi wyrzut insuliny lub też stosowanie leków poprawiających wrażliwość komórek na insulinę. Lekarz podejmuje decyzje o łączeniu kilku różnych leków, także z insuliną dla wykorzystania różnych mechanizmów ich działania i dopasowania  leczenia do potrzeb konkretnego chorego.  Kluczowe znaczenie dla osiągania zamierzonych celów leczenia mają metody pozafarmakologiczne tj. przebudowa profilu żywienia i wdrożenie codziennego leczniczego treningu mięśniowego.  Zbilansowana ubogokaloryczna dieta redukcyjna oraz dobrany do możliwości chorego codzienny leczniczy trening mięśniowy to podstawa sukcesu. Zatem mała aktywność fizyczna, niezdrowe odżywianie się, podatność wrodzona, długotrwały stres, ograniczenie snu, zatrucie środowiska bytowania człowieka, uzależnienia, niska jakość życia – to główne powody narastania cukrzycy i pokrewnych schorzeń cywilizacyjnych.

Operacyjne leczenie otyłości metodą laparoskopową (chirurgia bariatryczna) przeprowadzona u osób z cukrzycą typu 2 rozpoznaną przed 40 rokiem życia ze wskaźnikiem  BMI>35 i odsetkiem HbA1c>8,5%  jednocześnie powoduje zaleczenie cukrzycy. Należy na poziomie populacyjnym czynnie „wyłuskiwać” chorych na cukrzycę na podstawie obowiązkowych po 45 roku życia testów laboratoryjnych przesiewowych: badania przygodnego poziomu glukozy, poziomu glukozy na czczo, poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA₁C) i doustnego testu tolerancji glukozy. Dużym ułatwieniem w rozpoznawaniu choroby i skuteczności jej leczenia stanowią indywidualne glukometry do pomiaru stężenia cukru we krwi, odczytywane i poddane podsumowaniom na wykresach i ideogramach podczas rutynowej wizyty u diabetologa.

Budowa Anatomiczna  i Fizjologia Jelita Grubego
Jelito grube rozpoczyna się od zastawki krętniczo-kątniczej, stanowiącej granicę z jelitem cienkim. Następnie dzieli się na jelito ślepe (kątnicę) wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę oraz odbytnicę z kanałem odbytowym. Jak wskazuje sama nazwa, jelito grube jest szersze od jelita cienkiego - w stanie rozkurczu osiąga średnicę do 8 cm. i jest znacznie krótsze od jelita cienkiego, jego długość waha się od 120 do 150 cm

Jelito ślepe i wyrostek robaczkowy
To odcinek  jelita grubego, który jest z jednej strony ślepo zakończony,a drugi jego koniec przechodzi w okrężnicę wstępującą.  Właśnie ta "ślepa" część jelita jest razem z wyrostkiem robaczkowym nazywana popularnie "ślepą kiszką". Sam wyrostek jest to zwężona część jelita ślepego, o długości ok. 8 cm, która najczęściej zwiesza się swobodnie nad brzegiem miednicy mniejszej w dolnej części brzucha, tuż nad prawym podbrzuszem, choć może on umiejscowić się nietypowo, na przykład w stronę jelita cienkiego. Przy zapaleniu wyrostka jego położenie w jamie brzusznej ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozpoznania i leczenia, najczęściej  operacyjnego. Prawidłowe, operacyjne usunięcie wyrostka robaczkowego nie powoduje żadnych następstw ubocznych, ponieważ  jest on narządem „szczątkowym”, bez którego organizm ludzki może normalnie funkcjonować.

Okrężnica
Okrężnica jest następującą po jelicie ślepym , najdłuższą częścią jelita grubego (często z nim utożsamianą). Dzieli się na 4 części: okrężnicę wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą. Część wstępująca biegnie po prawej stronie jamy brzusznej i rozciąga się od jelita ślepego aż do zgięcia prawego okrężnicy (obok wątroby), gdzie przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Ta część z kolei, zgodnie ze swoją nazwą, biegnie poprzecznie pod żołądkiem na drugą stronę ciała, gdzie przez zgięcie lewe okrężnicy (śledzionowe) przechodzi w okrężnicę zstępującą, biegnącą już po lewej stronie jamy brzusznej. Zanim okrężnica przejdzie w odbytnicę, zatacza podwójną pętlę o kształcie poziomo ułożonej litery S, zwaną okrężnicą esowatą.

Charakterystyczną cechą budowy anatomicznej okrężnicy są taśmy i wypuklenia oraz fałdy półksiężycowate. Taśmy są to podłużne warstwy błony mięśniowej, które nie rozkładają się równomiernie na całym obwodzie, jak to ma miejsce w jelicie cienkim, ale tworzą skupienia. Ściany okrężnicy są pofałdowane: uwypuklenia na zewnątrz zwane są wypukleniami, a wpuklenia do światła jelita - fałdami półksiężycowatymi. Taśmy układają się równolegle do siebie na całej długości okrężnicy.

Błonę mięśniową (składającą się z warstwy podłużnej oraz warstwy okrężnej) pokrywa od zewnątrz błona surowicza, a od wewnątrz wyścieła błona śluzowa. W odróżnieniu od jelita cienkiego błona śluzowa nie ma fałdów okrężnych i kosmków jelitowych, ponieważ rolą jelita grubego nie jest wchłanianie pokarmów. W błonie śluzowej jelita grubego występuje za to więcej gruczołów jelitowych, które wydzielają dużą ilości śluzu, będącego jednym ze składników kału.

Odbytnica

Jest to końcowy odcinek  jelita grubego. Dzieli się na część miedniczną (błonę odbytnicy), położoną w miednicy mniejszej, oraz część odbytową (kanał odbytu). Obie części mają razem długość ok. 17 cm. Odbytnica różni się nieco od pozostałych części jelita grubego. Nie ma charakterystycznych dla okrężnicy taśm czy fałdów półksiężycowatych. Zamiast tego na błonie śluzowej możemy znaleźć niespotykane gdzie indziej fałdy poprzeczne i słupy odbytu. Ważnym elementem budowy ściany odbytnicy jest zwieracz wewnętrzny odbytu, który razem z położonym niżej zwieraczem zewnętrznym pełni ważną rolę w procesie oddawania stolca (defekacji).

Funkcje fizjologiczne i metody badania jelita grubego
Podstawową funkcją jelita grubego jest tworzenie i wydalanie kału. Bezużyteczne resztki pokarmowe (wszystkie cenne składniki zostają wchłonięte w jelicie cienkim) ulegają zagęszczaniu i przetworzeniu przez znajdujące się tam bakterie.

Jeśli podejrzewamy chorobę jelita grubego to wówczas nasze możliwości diagnostyczne są o wiele większe niż w przypadku jelita cienkiego. Nowoczesne metody diagnostyczne, jakimi są badania endoskopowe pozwalają na bezpośrednie stwierdzenie zmian patologicznych za pomocą specjalnego instrumentu wprowadzonego przez odbyt do światła jelita. Wykonujący to badanie lekarz może naocznie stwierdzić, jak wygląda i zachowuje się nasze jelito grube. W zależności od miejsca i zasięgu badania wyróżniamy, rektosigmoidoskopię, która pozwala na zbadanie odbytnicy i końcowej części okrężnicy esowatej poprzez instrumentalne wziernikowanie, lub kolonoskopię umożliwiającą oglądanie całego jelita grubego za pomocą przyrządów optycznych wyposażonych w źródło światła. Pierwsze z tych badań jest mniej obciążające, może być wykonane w warunkach ambulatoryjnych. Kolonoskopia wymaga specjalistycznych umiejętności i dużego doświadczenia badającego, a także jest bardziej obciążająca dla pacjenta. Tradycyjnym badaniem przeprowadzanym w warunkach ambulatoryjnych jest badanie rentgenowskie, polegające na wprowadzeniu do światła jelita kontrastu i wykonaniu zdjęć. Jest to cenna metoda uzupełniająca badania endoskopowe. Warto również wspomnieć o stanowczo zbyt rzadko wykonywanym w naszym kraju prostym badaniu per rectum, czyli wyczuwaniu zmian patologicznych za pomocą palca wprowadzonego do kanału odbytnicy. Znaczenie diagnostyczne mają również badania laboratoryjne krwi i kału, w tym badanie na obecność w kale krwi utajonej .

Choroby Jelita Grubego
W przeciwieństwie do jelita cienkiego choroby dotyczące tego odcinka przewodu pokarmowego są dosyć częste, bywają uciążliwe, a nawet niebezpieczne dla życia. Najczęstszymi chorobami jelita grubego są: żylaki odbytu (tzw. hemoroidy), uchyłki okrężnicy (szczególnie esowatej), zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność, polipy, nowotwory złośliwe (rak). Częstym schorzeniem jest również zespół jelita drażliwego objawiający się  zespołem zaburzeń czynności fizjologicznych jelita grubego.

Polipy
Polipy są nieprawidłowym, zazwyczaj niezłośliwym rozrostem ściany jelita grubego. Mogą osiągać rozmiary od kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów. Lekarz wykonujący badanie nie jest w stanie ocenić złośliwości polipów jedynie na podstawie ich wyglądu zewnętrznego. Dlatego zawsze należy znaleziony polip usunąć i oddać do dalszego badania histopatologicznego. Rak jelita grubego w większości przypadków rozwija się z polipa – dlatego usuwanie polipów jelita grubego jest ważnym elementem zapobiegania rozwoju tej choroby.

Rak jelita grubego

W krajach rozwiniętych rak jelita grubego jest drugim (po raku płuc) nowotworem złośliwym u mężczyzn, a trzecim u kobiet pod względem częstości występowania. Podobnie jak w przypadku raka żołądka, objawy mogą być przez długi czas niewidoczne lub może nie być ich wcale. Później pojawia się krwawienie z odbytu, zaparcia na przemian z biegunkami, chudnięcie, stany podgorączkowe, niedokrwistość. Początkowo ból może nie występować. Rozwojowi tej choroby sprzyja uboga dieta, charakterystyczna dla rozwiniętych krajów kultury zachodniej. Poza tym rak jelita grubego występuje częściej w niektórych chorobach, np. polipowatości tego narządu czy długoletnim wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy. Choroba rozpoznawana jest najczęściej dopiero wtedy, kiedy na operację, przynoszącą wyleczenie, jest za późno. Z racji tych faktów, ważne są badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego, przeprowadzane co roku powyżej 40. roku życia i polegające na badaniu kału na krew utajoną. Idealnym uzupełnieniem tych badań byłaby kolonoskopia (co 3 lata).

Statystyki:
Zachorowalność na raka jelita grubego systematycznie wzrasta. Dotyczy to kobiet jak i mężczyzn.
Dane epidemiologiczne za rok 1996 podają:
- 5422 nowe zachorowania u mężczyzn (2732 - okrężnica, 2690 - odbytnica)
- 3761 u kobiet (2033 - odbytnica, 1728 - okrężnica).
Ciągle utrzymuje się tendencja wzrostowa zachorowań, około 3,5% rocznie u mężczyzn i około 2,5% u kobiet.
Zachorowalność jest ściśle związana z wiekiem i rośnie wraz z nim. Dotyczy głównie mężczyzn powyżej 35  i kobiet powyżej 45 roku życia.
Uleczalność tej choroby zależy przede wszystkim od wczesnej diagnozy i szybko rozpoczętego leczenia.

Czynniki wpływające na wystąpienie nowotworu:
- bardziej narażone są osoby, u których nowotwory występują rodzinnie;
- nieprawidłowa, prowadząca do zaparć dieta, bogata w tłuszcze i mięso a uboga w owoce i warzywa.

Objawy:
Choroba rozwija się skrycie. Objawia się dopiero w zaawansowanym stadium, gdy pojawiają się dolegliwości związane z niedożywieniem i niedokrwistością.
Objawy kliniczne raka jelita grubego zależą od umiejscowienia i stopnia zaawansowania nowotworu. Guzy umiejscowione w dolnej części mogą powodować uczucie niepełnego wypróżnienia, nietrzymania stolca i gazów, ból przy wypróżnianiu.

Do innych objawów mogą należeć:
- krwawienie utajone lub jawne,
- stolce śluzowe,
- wyczuwalny badaniem per rectum guz,
- bóle w dole brzucha,
- niezamierzone chudnięcie,
- wzdęcia brzucha,
- brak łaknienia,
- niedrożność,
- zmiana rytmu wypróżnień,
- naprzemienne biegunki i zaparcia,
- powiększenie wątroby,
- wyczuwalny przez powłoki guz.

Na szczęście częstą przyczyną występowania krwi w stolcu są żylaki odbytu, a biegunek i zaparć zaburzenia czynności jelit, na przykład tzw. zespół jelita drażliwego.

Pamiętajmy!
- Ostateczne rozpoznanie może postawić jedynie lekarz, po wykonaniu odpowiednich badań;
- nie należy lekceważyć tego typów problemów, zawsze wymagają one ustalenia przyczyny i odpowiedniego leczenia.

Wapń

Wapń jest piątym co do ilości pierwiastkiem występującym w organizmie człowieka po: węglu, wodorze, tlenie i azocie. Jest podstawowym budulcem kości. U dorosłego mężczyzny ważącego 70 kg występuje 1000-1500 g wapnia a, kobiet 1000 g. Absorpcja tego pierwiastka spada z wiekiem a kobiety przyswajają go gorzej niezależnie od wieku. Około 99 % wapnia odkłada się w kośćcu i zębach jako fosforan wapniowy.

Niewielka liczba występuje poza  kośćcem i znajduje się w płynach ustrojowych ok. 1%. Tak mała ilość pełni bardzo ważną funkcję wpływa między innymi na krzepliwość krwi, utrzymuje prawidłową pracę serca, mięśni i nerwów. Działa przeciw zwyrodnieniowo i przeciwdziała powstawaniu stanów nowotworowych. Osoby przyjmujące suplementację wapniową rzadziej chorują na nowotwory okrężnicy.

Zapotrzebowanie na wapń zmienia się wraz z wiekiem:

• Niemowlęta
  • od urodzenia do 6 miesiąca 210 mg dziennie
  • od 6 miesiąca do 12 miesiąca 270 mg dziennie
• Dzieci
  • od roku do 3 lat 500 mg dziennie
  • od 4 lat do 8 lat 800 mg dziennie
  • od 9 lat do 13 lat 1300 mg dziennie
• Dorośli
  • od 14 lat do 18 lat 1300 mg dziennie
  • od 19 lat do 50 roku życia 1000 mg dziennie
  • od 50 roku w wzwyż 1200 mg dziennie
• Kobiety w ciąży
  • 1200 mg dziennie
• Kobiety karmiące
  • 1200 mg dziennie

Proces wchłaniania wapnia przebiega głównie w jelicie cienkim, absorpcję tego pierwiastka ułatwia witamina D, laktoza i białko. Im bardziej zasadowa treść przewodu pokarmowego tym trudniej rozpuszczają się sole wapnia a tym samym spada jego przyswajalność. Wchłanianie wapnia spada także w czasie stresu i w przypadkach, gdy w organizmie występuje nadmiar szczawianów, soli kwasu fitynowego i fosforanów występujących w takich produktach jak szpinak oraz po spożyciu kawy, alkoholu, cukru ,leków takich jak tetracyklina, leków odwadniających, lub zobojętniających kwaśną treść żołądkową /glin/. Ludzie obłożnie chorzy czy prowadzący mało ruchliwy tryb życia przyswajają mniej a, wydalają więcej wapnia.

Objawy nadmiaru wapnia w organizmie /hiperkalcemia:

• uwapnienie naczyń
• choroby nerek
• rak kości
• kamice
• osłabienie mięśni
• ospałość a nawet śpiączka

Objawy niedoboru /hipokalcemia/: występuje znacznie częściej niż nadmiar

• alergia
• drażliwość
• bezsenność
• choroby zębów /pierwszym objawem braku równowagi wapniowej jest zły stan uzębienia/
• osteoporoza
• krzywica
• zapalenie stawów

OSTEOPOROZA to choroba prowadząca do zaniku kości z przebudową ich struktury. Jej konsekwencją jest osłabienie wytrzymałości mechanicznej kości, co zwiększa ryzyko powstania złamań nawet przy niewielkich urazach.

Przyczyną osteoporozy może być niedobór wapnia. Wapń jest jednym z głównych składników minerału kostnego. To właśnie wapń decyduje o prawidłowej masie kostnej, która jest największa około 30-35 roku życia, a następnie ulega stopniowemu obniżeniu. U kobiet po menopauzie kończy się ochronna rola kobiecych hormonów, które zapobiegają utracie masy kostnej. Od tej chwili tempo zaniku kostnego jest o wiele większe niż u mężczyzn. Stąd większe zagrożenie osteoporozą u kobiet.

Utrata masy kostnej prowadzi do osłabienia kości, co sprzyja powstawaniu złamań. Powikłania złamań mogą być przyczyną trwałego inwalidztwa.

W Polsce osteoporoza występuje średnio u 25% kobiet po 50. roku życia oraz u 20% mężczyzn. Średnie spożycie wapnia u statystycznego Polaka ocenione zostało na 400 mg, podczas gdy dzienne zapotrzebowanie na wapń to 1000-1500 mg.

Osteoporoza - cechy charakterystyczne:

• kobiety są bardziej zagrożone niż mężczyźni
• skłonność rodzinna
• przedwczesna menopauza
• zbyt małe spożycie wapnia
• niska podaż witaminy D

Czy można uchronić się przed osteoporozą?
Już dziś można zacząć walczyć z osteoporozą zwracając uwagę na to co jadamy codziennie. Pamiętajmy, by spożywać pokarmy bogate w wapń i witaminę D.

Witamina D
Nazwa ta obejmuje właściwie kilka związków określanych jako witamina D1 (kalcyferol), D2 (ergokalcyferol), D3 (cholekalcyferol). Została uzyskana z tranu, ale organizm - jako jedną z niewielu witamin - może wyprodukować ją sam pod wpływem promieni słonecznych. I tak witamina D1 znajduje się w tranie, D2 jest wytwarzana w roślinach wystawionych na działanie promieni ultrafioletowych, natomiast witamina D3 powstaje w skórze ludzi i zwierząt. Witamina ta należy do związków rozpuszczalnych w tłuszczach.

Witamina D dostarczana jest w diecie albo powstaje w skórze, gdzie pod wpływem promieni ultrafioletowych światła słonecznego jej prekursory zmieniają się w postać czynną witaminy. Witamina D pobudza do działania komórki jelita cienkiego wyspecjalizowane w przyswajaniu wapnia i fosforu, zapobiega nadmiernemu wydalaniu i utrzymuje ich stałe stężenie we krwi. Jest odpowiedzialna za stan wszystkich kości.

Witamina B6
Witamina B6 jest nazywana pirydoksyną, ale właściwie oznacza całą grupę związków. Obecnie znamy sześć biologicznie aktywnych form witaminy B6, wśród których poza pirydoksyną znajduje się m.in. pirydoksal i pirydoksamina. Są one rozpuszczalne w wodzie, a ich nadmiar jest wydalany przez organizm z moczem.

Jest niezbędna do produkcji kwasu solnego. Co piąta kobieta i co piąta starsza osoba nie otrzymuje z pożywieniem wystarczającej ilości witaminy B6.  Brak prowadzi do niedokrwistości ,zapalenia skóry, neuropatii jest wykorzystywana w leczeniu depresji i astmy , chroni przed zapaleniem stawów i przed infekcjami ,działa przeciwzakrzepowo, łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego poprawia nastrój u cierpiących na depresje, zmniejsza ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych ,hamuje procesy przedwczesnego starzenia się skóry.

Źródła w pożywieniu:
Ziarna pszenicy i żyta, ryby drób, mięso , ziemniaki oraz awokado

Niedobór:

• zaburzenia skórne
• pęknięcia kącików ust
• trądzik
• bezsenność
• depresja
• zapalenie nerwu wzrokowego

Witamina C
Jest niezbędna dla prawidłowej syntezy kolagenu będącego głównym składnikiem organicznym kości. Badania naukowe sugerują istnienie związku pomiędzy spożyciem witaminy C, a gęstością kości. W celu profilaktyki osteoporozy zaleca się dzienne spożycie 100 – 500 mg tej witaminy.

Witamina K 
Jest niezbędna dla prawidłowej krzepliwości krwi. Pełni ważną rolę w powstawaniu właściwej formy osteokalcyny (białka występującego w tkance kostnej). Niedobór witaminy K może prowadzić do produkcji nieprawidłowej osteokalcyny, której nadmiar związany jest z obniżoną gęstością kości oraz zwiększonym ryzykiem złamań. Aby zapobiegać osteoporozie należy spożywać 80 – 250 mg

Produkty bogate w wapń
jaja, mleko półtłuste, jogurt, kefir, żółty ser, biały ser, sardynki w puszce, łosoś świeży, łosoś w puszce, fasola biała, fasola szparagowa, natka pietruszki, kapusta biała