Stopa cukrzycowa – przyczyny i leczenie.

Skąd się bierze stopa cukrzycowa?

Zespół stopy cukrzycowej ZSC jest pojęciem ściśle związanym z cukrzycą, gdyż jest on jej jednym z najpoważniejszych powikłań. Schorzenie to dotyczy wyłącznie kończyn dolnych, występuje u około 10-15% cukrzyków i jest bardzo trudne do leczenia. Niestety u części chorych stopa cukrzycowa skutkuje kalectwem, wynikającym z konieczności amputacji kończyny.

Czym dokładnie jest stopa cukrzycowa?

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stopa cukrzycowa jest to zespół objawów, takich jak infekcja, owrzodzenie lub destrukcja tkanek głębokich stopy, oprócz których obserwuje się występowanie neuropatii i niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania.

W diagnostyce zespołu stopy cukrzycowej stosuje się często skalę Wagnera, która klasyfikuje schorzenie wg stopnia jej zaawansowania. Zgodnie z tą skalą wyróżnia się następujące etapy choroby:

Stopień 0 – stopa cukrzycowa wysokiego ryzyka (brak owrzodzenia, ale zauważalne ogniska rogowacenia skóry lub deformacja stopy)

Stopień 1 – owrzodzenie powierzchniowe

Stopień 2 – głębokie owrzodzenie z ropniami i stanami zapalnymi skóry

Stopień 3 – zaawansowane stadium 2, wymagające leczenia szpitalnego

Stopień 4 – ograniczona martwica w okolicach przodostopia (palców)

Stopień 5 – zgorzel całej stopy oraz sepsa skutkujące koniecznością amputacji kończyny

Poza trudno gojącymi się ranami i owrzodzeniami, do objawów stopy cukrzycowej zalicza się również: obniżony poziom odczuwania bólu, mrowienie i kurcze w stopie, przesuszenie, łuszczenie się i rogowacenie skóry, deformacja stopy.

Główne przyczyny stopy cukrzycowej

Zespół stopy cukrzycowej rozpoznawany jest najczęściej u osób, u których przez dłuższy czas utrzymywał się wysoki poziom cukru we krwi w wyniku nierozpoznania cukrzycy lub jej nieprawidłowego leczenia. Za najważniejsze przyczyny stopy cukrzycowej uważa się powikłania cukrzycy, do których należą:

  • Niedokrwienie
  • Neuropatia (ruchowa, czuciowa i wegetatywna)

W wyniku zbyt dużej ilości glukozy we krwi uszkodzeniu ulegają błony naczyń krwionośnych (mikroangiopatia), następuje twardnienie tętnic oraz rozwój miażdżycy, które łącznie wpływają na niedostateczne dotlenienie i niedokrwienie kończyn dolnych. Problemy z niedokrwieniem wywołują dolegliwości bólowe, spowalniają proces gojenia się ran i w końcu wywołują martwicę.

Z kolei neuropatia polega na uszkodzeniu czuciowych włókien nerwowych, które skutkują brakiem odczuwania bólu, przez co chory przez dłuższy czas nie reaguje na urazy w obrębie stopy. W wyniku nieleczonych drobnych skaleczeń i otarć może rozwinąć się infekcja, objawiająca się trudno gojącym się owrzodzeniem.

Obie przyczyny stopy cukrzycowej – niedokrwienie i neuropatia nie zawsze występują razem i dlatego wyróżnia się 3 postacie tego schorzenia:

  • Zespół stopy niedokrwiennej
  • Zespół stopy neuropatycznej
  • Neuropatyczno-niedokrwienna stopa cukrzycowa

Czynniki sprzyjające powstaniu stopy cukrzycowej

Główne przyczyny stopy cukrzycowej związane są ściśle z utrzymującym się wysokim poziomem cukru we krwi. Tylko rozpoczęcie leczenia cukrzycy na jak wcześniejszym etapie choroby jest w stanie zatrzymać zmiany w naczyniach krwionośnych i włóknach nerwowych. Warto jednak znać grupę czynników, które wpływają na przyśpieszenie pojawienia się zmian chorobowych w obrębie stopy u diabetyków. Należą do nich przede wszystkim:

  • Otyłość
  • Wysoki poziom cholesterolu
  • Nadciśnienie
  • Niedostateczna higiena stóp
  • Niewygodne obuwie
  • Lekceważenie drobnych skaleczeń i urazów
  • Palenie tytoniu.

Część z tych czynników dotyczy chorób wymagających odrębnego leczenia u specjalisty, zaś część wynika z zachowania samego pacjenta. Według badań,  przyczyną aż 80% owrzodzeń stóp u cukrzyków jest uraz zewnętrzny, często będący konsekwencją źle dopasowanego obuwia. Dlatego też w zapobieganiu zespołu stopy cukrzycowej bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka i edukacja pacjenta.

Leczenie stopy cukrzycowej

Przyczyny stopy cukrzycowej leżą przede wszystkim w zbyt późnej diagnozie cukrzycy. Niestety szacuje się, że w Polsce jest około 3 milionów osób chorujących na cukrzycę, z czego aż jedna trzecia nie ma pojęcia o swojej chorobie. Tymczasem leczenie ZSC związane jest ściśle z leczeniem samej cukrzycy, które polega na wyrównaniu poziomu cukru we krwi. Już na etapie diagnozy lekarz zaleca pacjentowi wdrożenie działań prewencyjnych w postaci specjalnych wkładek do butów, kontroli i odpowiedniej higieny stóp, a także walki z miażdżycą, otyłością i nadciśnieniem. Zaawansowane stadia choroby wymagają antybiotykoterapii, środków poprawiających ukrwienie kończyn, opatrunków, zabiegów chirurgicznych, a nawet przeszczepów skóry. Źle leczony zespół stopy cukrzycowej niestety może prowadzić do postępującej martwicy zagrażającej życiu pacjenta. Wówczas jedynym ratunkiem pozostaje amputacja kończyny.

Zespół stopy cukrzycowej to tylko jedno z wielu powikłań nieleczonej cukrzycy, które mogą prowadzić do kalectwa lub nawet przedwczesnej śmierci. Powinno być to przestrogą dla osób, które lekceważą konieczność systematycznej kontroli poziomu glukozy we krwi.