Zespół stopy cukrzycowej ZSC jest pojęciem ściśle związanym z cukrzycą, gdyż jest on jej jednym z najpoważniejszych powikłań. Schorzenie to dotyczy wyłącznie kończyn dolnych, występuje u około 10-15% cukrzyków i jest bardzo trudne do leczenia. Niestety u części chorych stopa cukrzycowa skutkuje kalectwem, wynikającym z konieczności amputacji kończyny.
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stopa cukrzycowa jest to zespół objawów, takich jak infekcja, owrzodzenie lub destrukcja tkanek głębokich stopy, oprócz których obserwuje się występowanie neuropatii i niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania.
W diagnostyce zespołu stopy cukrzycowej stosuje się często skalę Wagnera, która klasyfikuje schorzenie wg stopnia jej zaawansowania. Zgodnie z tą skalą wyróżnia się następujące etapy choroby:
Stopień 0 – stopa cukrzycowa wysokiego ryzyka (brak owrzodzenia, ale zauważalne ogniska rogowacenia skóry lub deformacja stopy)
Stopień 1 – owrzodzenie powierzchniowe
Stopień 2 – głębokie owrzodzenie z ropniami i stanami zapalnymi skóry
Stopień 3 – zaawansowane stadium 2, wymagające leczenia szpitalnego
Stopień 4 – ograniczona martwica w okolicach przodostopia (palców)
Stopień 5 – zgorzel całej stopy oraz sepsa skutkujące koniecznością amputacji kończyny
Poza trudno gojącymi się ranami i owrzodzeniami, do objawów stopy cukrzycowej zalicza się również: obniżony poziom odczuwania bólu, mrowienie i kurcze w stopie, przesuszenie, łuszczenie się i rogowacenie skóry, deformacja stopy.
Zespół stopy cukrzycowej rozpoznawany jest najczęściej u osób, u których przez dłuższy czas utrzymywał się wysoki poziom cukru we krwi w wyniku nierozpoznania cukrzycy lub jej nieprawidłowego leczenia. Za najważniejsze przyczyny stopy cukrzycowej uważa się powikłania cukrzycy, do których należą:
W wyniku zbyt dużej ilości glukozy we krwi uszkodzeniu ulegają błony naczyń krwionośnych (mikroangiopatia), następuje twardnienie tętnic oraz rozwój miażdżycy, które łącznie wpływają na niedostateczne dotlenienie i niedokrwienie kończyn dolnych. Problemy z niedokrwieniem wywołują dolegliwości bólowe, spowalniają proces gojenia się ran i w końcu wywołują martwicę.
Z kolei neuropatia polega na uszkodzeniu czuciowych włókien nerwowych, które skutkują brakiem odczuwania bólu, przez co chory przez dłuższy czas nie reaguje na urazy w obrębie stopy. W wyniku nieleczonych drobnych skaleczeń i otarć może rozwinąć się infekcja, objawiająca się trudno gojącym się owrzodzeniem.
Obie przyczyny stopy cukrzycowej – niedokrwienie i neuropatia nie zawsze występują razem i dlatego wyróżnia się 3 postacie tego schorzenia:
Główne przyczyny stopy cukrzycowej związane są ściśle z utrzymującym się wysokim poziomem cukru we krwi. Tylko rozpoczęcie leczenia cukrzycy na jak wcześniejszym etapie choroby jest w stanie zatrzymać zmiany w naczyniach krwionośnych i włóknach nerwowych. Warto jednak znać grupę czynników, które wpływają na przyśpieszenie pojawienia się zmian chorobowych w obrębie stopy u diabetyków. Należą do nich przede wszystkim:
Część z tych czynników dotyczy chorób wymagających odrębnego leczenia u specjalisty, zaś część wynika z zachowania samego pacjenta. Według badań, przyczyną aż 80% owrzodzeń stóp u cukrzyków jest uraz zewnętrzny, często będący konsekwencją źle dopasowanego obuwia. Dlatego też w zapobieganiu zespołu stopy cukrzycowej bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka i edukacja pacjenta.
Przyczyny stopy cukrzycowej leżą przede wszystkim w zbyt późnej diagnozie cukrzycy. Niestety szacuje się, że w Polsce jest około 3 milionów osób chorujących na cukrzycę, z czego aż jedna trzecia nie ma pojęcia o swojej chorobie. Tymczasem leczenie ZSC związane jest ściśle z leczeniem samej cukrzycy, które polega na wyrównaniu poziomu cukru we krwi. Już na etapie diagnozy lekarz zaleca pacjentowi wdrożenie działań prewencyjnych w postaci specjalnych wkładek do butów, kontroli i odpowiedniej higieny stóp, a także walki z miażdżycą, otyłością i nadciśnieniem. Zaawansowane stadia choroby wymagają antybiotykoterapii, środków poprawiających ukrwienie kończyn, opatrunków, zabiegów chirurgicznych, a nawet przeszczepów skóry. Źle leczony zespół stopy cukrzycowej niestety może prowadzić do postępującej martwicy zagrażającej życiu pacjenta. Wówczas jedynym ratunkiem pozostaje amputacja kończyny.
Zespół stopy cukrzycowej to tylko jedno z wielu powikłań nieleczonej cukrzycy, które mogą prowadzić do kalectwa lub nawet przedwczesnej śmierci. Powinno być to przestrogą dla osób, które lekceważą konieczność systematycznej kontroli poziomu glukozy we krwi.
