Leczenie cukrzycy – informacje ogólne.

Leczenie choroby cukrzycowej powinno podążać za mechanizmami powstawania choroby. W cukrzycy typu 1 na skutek procesu autoagresywnego dochodzi do uszkodzenia komórek beta wysp trzustkowych co prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny i wiąże się z koniecznością włączenia insulinoterapii od początku choroby. Ponieważ cukrzyca typu 2 jest chorobą zróżnicowaną pod względem wywodu przyczyn, o progresywnym przebiegu, w której główną rolę odgrywa oporność narządów odbierających sygnał insulinowy i z czasem wyczerpanie jej wydzielania, w związku z tym leczenie obejmuje stosowanie leków o bardzo zróżnicowanym działaniu tzw. doustnych leków hipoglikemizujacych, samej insuliny, leków inkretynowych i zmuszających nerki do wydalania nadmiaru cukru z moczem.

Leczenie to na każdym etapie choroby obejmuje modyfikację żywienia i codzienny leczniczy trening mięśniowy. W osiąganiu celów leczniczych zasadniczą rolę odgrywa edukacja i samokontrola, z czego wynika samoleczenie, czyli dostosowywanie do aktualnych i spodziewanych poziomów cukru na podstawie pomiaru z glukometru. Żywienie pacjenta z cukrzycą powinno być zrównoważone i ubogokaloryczne (dużo warzyw, mało tłuszczów nasyconych) i nie powinna odbiegać od podstawowych zaleceń zdrowego żywienia.

Skrobia — węglowodany złożone (mączne, makaron, ryż, pieczywo) powinny zapewnić 50% wartości energetycznej dziennego spożycia mające niski indeks glikemiczny (< 50 IG) i ładunek węglowodanów na posiłek <10. Zawartość błonnika pokarmowego w diecie powinna wynosić około 30–40 g/d. Tłuszcze powinny zapewnić 30% wartości energetycznej posiłków, w tym tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 10% wartości energetycznej; u chorych charakteryzujących się stężeniem cholesterolu frakcji LDL ≥ 100 mg/dl (≥ 2,6 mmol/l) powinny być zmniejszone < 7%; tłuszcze jednonienasycone powinny zapewnić 10% wartości energetycznej, natomiast tłuszcze wielonienasycone też około 10% wartości energetycznej diety, w tym kwasy tłuszczowe omega-6: 8% oraz kwasy tłuszczowe omega-3: 2%. Należy drastycznie ograniczać spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych.

Zawartość cholesterolu w diecie nie powinna przekraczać 300 mg/d.; lecz u chorych ze stężeniem cholesterolu frakcji LDL ≥ 100 mg/dl (≥ 2,6 mmol/l) ilość cholesterolu należy zmniejszyć do < 200 mg/d. Udział białek w diecie powinien wynosić 15–20% dziennej energii, przy czym stosunek białka zwierzęcego do białka roślinnego powinien wynosić 50/50%. Ograniczamy spożycie białka do 0,8-1,0 g/kg mc w przypadku I-II stadium cukrzycowej choroby nerek i poniżej 0,8 g/kg mc (ok.10 % dobowej podaży kalorii) w stadium bardziej zaawansowanym. Spożywanie alkoholu przez chorych na cukrzycę poważnie utrudnia wyrównanie choroby i może chorego kosztować życie. Dopuszczalna ilość spożywanej soli kuchennej to 5g na dobę, natomiast pacjenci z umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym powinni spożywać poniżej 4,5g soli kuchennej na dobę, a osoby z nadciśnieniem tętniczym i nefropatią – poniżej 4000 mg/dobę. Istotnym elementem leczenia cukrzycy wpływającym na zmniejszenie ryzyka powikłań cukrzycy jest zaprzestanie palenia papierosów.

Systematyczny wysiłek fizyczny dostosowany indywidualnie stanowi integralny element leczenia cukrzycy. Podejmowanie wysiłku fizycznego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia hipoglikemii, która może czasami pojawić się wiele godzin po zaprzestaniu aktywności fizycznej. Chorzy powinni umieć reagować błyskawicznie wyrównawczo na takie objawy i być na taką niespodziewaną okoliczność zawsze przygotowani. W celu uzyskania optymalnego efektu wysiłek fizyczny powinien być regularny, podejmowany co najmniej 5 razy w tygodniu, preferowany jest trening interwałowy, gdzie intensywne okresy aktywności mięśniowej przedzielane są aktywnością umożliwiającą powrót do równowagi fizycznej. Zawsze należy wykonywać trwające 5 minut ćwiczenia wstępne rozciągające i uruchamiające wszystkie stawy, a na zakończenie wyciszające i rozluźniające mięśnie. Najbardziej odpowiednią formą wysiłku w grupie chorych na cukrzycę typu 2 w wieku > 65. rż. i/lub z nadwagą jest energiczny spacer (do zadyszki) 5 razy w tygodniu (150 min tygodniowo). Alternatywą są bieżnia ruchoma, schody, nordic walking, rower (także stacjonarny), stepper, gumy do rozciągania, ćwiczenia w wodzie.

Autor: Zygmunt Trojanowski  i Urszula Sobiecka Trojanowska

Stan przedcukrzycowy- czy oznacza, że będę miał cukrzycę?

Badania w kierunku cukrzycy przy pomocy doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) wyznaczamy raz w ciągu trzech lat u każdej osoby powyżej 45 roku życia, raz do roku  u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową (GDM), u osób z dodatnim wywiadem cukrzycy typu 2 w rodzinie, u otyłych i osób ze stanem przedcukrzycowym. Stan przedcukrzycowy to nieznacznie podwyższone ponad normę wartości glikemii na czczo (100–125 mg/dl), które jeszcze nie spełniają kryterium rozpoznania cukrzycy i określa się je mianem nieprawidłowej glikemii(stężenie cukru w krwi) na czczo (impaired fasting glucose – IFG). Z kolei wartości glikemii w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) pomiędzy  (140–199 mg/dl) świadczą o upośledzonej tolerancji glukozy (impaired glucose tolerance – IGT). Obydwa te stany IFG i IGT (występujące zarówno Dół formularzapojedynczo, jak i razem) określa się jako stan przedcukrzycowy, a osoba ta nie ma jeszcze dolegliwości typowych dla stanu cukrzycowego. Występowanie stanu przedcukrzycowego, a zwłaszcza współistnienie IFG i IGT jednoczasowo, znacznie zwiększa szansę na rozwój cukrzycy typu 2. W tym czasie mogą występować dyskretne objawy hipoglikemii reaktywnej czyli niedocukrzenia, które z reguły nie wzbudzają niepokoju. W stanie przedcukrzycowym mogą rozwijać się powikłania wczesne charakterystyczne dla cukrzycy  np. polineuropatia, której objawy nasilają się już po rozwinięciu się cukrzycy pełnoobjawowej.

W badaniach klinicznych wykazano, że zdrowy styl życia (odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna) mogą zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2. Oznacza to, że osoba w stanie przedcukrzycowym nie jest nieuchronnie skazana na cukrzycę typu 2. Skoro można jej zapobiec, ważne jest poszukiwanie stanu przedcukrzycowego w grupie osób zagrożonych zachorowaniem na cukrzycę typu 2: osoby z nadwagą i otyłością (BMI powyżej 25 kg/m² i/lub obwód w talii powyżej 80 cm u kobiet oraz powyżej 94 cm u mężczyzn)osoby, których rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę typu 2, kobiety z przebytą cukrzycą ciążową oraz kobiety które urodziły dziecko o masie ciała powyżej 4 kg. W stanie przedcukrzycowym wchodzimy w obszar innych schorzeń cywilizacyjnych, korespondujących z cukrzycą: osoby z rozpoznaną dyslipidemią, osoby z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego, kobiety z zespołem policystycznych jajników, osoby mało aktywne fizycznie, osoby z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę.

Tak więc stan przedcukrzycowy rozpoznajemy przez zastosowanie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT), polegający na wypiciu 75 g glukozy i pomiarze stężenia glukozy w osoczu krwi na czczo przed wypiciem roztworu i w 120 minucie od wypicia glukozy. Pomiary w tym teście nie mogą być wykonywane za pomocą glukometru, a pacjent powinien być odpowiednio poinstruowany o przebiegu badania (powinien być wypoczęty i na czczo, czas pomiędzy oznaczeniami glukozy (2 godz) musi spędzić w spoczynku, w miejscu badania i nie może przyjmować żadnych posiłków w tym czasie. Amerykanie dopuszczają możliwość rozpoznania stanu przedcukrzycowego na podstawie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c): 5,7–6,4%. Konieczna jest poprawa jakości życia przez modyfikację składu i sposobu odżywiania polegający na redukcji masy spożywanych pokarmów, prowadzeniu dzienniczka odżywiania, nie przekraczaniu zalecanego spożycia tłuszczów, zmniejszeniu wielkości porcji, zwiększeniu spożycia pokarmów bogatych w błonnik. To nie wystarcza jednak dla zniesienia zagrożenia cukrzycą typu 2. Osoby te dodatkowo muszą stale wymuszać w swoim organizmie ujemny bilans kaloryczny poprzez codzienny leczniczy trening mięśniowy. Nasi podopieczni nie są w stanie nawet w dłuższym przedziale czasu przestawić się na mniejsze i ubogokaloryczne jedzenie, połączone z codziennym dodatkowym wydatkiem energetycznym. Dopiero opieka instruktorów fitness, personalnych trenerów zdrowia, wolontariuszy, edukatorów zdrowotnych i dietetyków, może zmienić nawyki i przyzwyczajenia odnośnie odżywiania i ćwiczeń mięśniowych. Zdiagnozowane osoby w wieku średnim i starszym zagrożone cukrzycą w stanie przedcukrzycowym rzadko samodzielnie osiągają cele profilaktyczne, pomimo że próbujemy wdrażać po kilku miesiącach pomocniczy lek farmakologiczny – metforminę.

Autor: Doktor nauk med.  Zygmunt Trojanowski

Cukrzyca a Alzheimer.

Chorzy na cukrzycę typu II mają o 65 proc. wyższe ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera w porównaniu z osobami zdrowymi. Z kolei skłonność do depresji i do reagowania silnym stresem (napięciem emocjonalnym) sprzyjają chorobie.

Nie każde zubożenie sprawności intelektualnej to alzheimer. Sprawność umysłowa, w tym zapamiętywania, słabnąca najczęściej u osób starszych, może być adekwatna do wieku albo iść w parze z jakąś formą demencji na tle zespołów psychoorganicznych.

Lekarze amerykańscy opublikowali w Proceedings of the National Academy of Sciences teorię, iż alzheimer może być odmianą cukrzycy atakującą mózg. Insulina utrzymująca cukier we krwi na odpowiednim poziomie chroni także części mózgu odpowiedzialne za pamięć. William Klein, neurobiolog i fizjolog z Uniwersytetu Northwestern uważa, że terapie ukierunkowane na zwiększenie wrażliwości mózgu na insulinę mogą okazać się nowym sposobem leczenia choroby Alzheimera. Podejrzany jest fakt, że naukowcy z Uniwersytetu Northwestern w Illinois pobrali materiał z mózgu w Brazylii we współpracy z lekarzami z Uniwersytetu w Rio de Janeiro, a komórki nerwowe pobrane z hipokampa (struktury mózgu odpowiedzialnej za zapamiętywanie) poddano działaniu insuliny i leku na cukrzycę pod nazwą rosiglitazon (który uwrażliwia komórki na insulinę). Oczywiście „uwrażliwiacz” na działanie insuliny-rosiglitazon - mimo usiłowań reanimacji w ub. roku doszczętnie skompromitowany w USA, okazał się bardzo dobry dla Brazylijczyków. Zainspirowany doniesieniami doktora Andrew Stypko z Teksasu dopowiem co nieco na ten temat.

Komórki macierzyste są prekursorami wszystkich innych komórek organizmu. Innymi słowy, mają zdolność przekształcania się w dowolne komórki ludzkiego ciała. W związku z takimi możliwościami są one przez wielu naukowców uważane za największą szansę współczesnej medycyny, dzięki której uda się być może stworzyć skuteczne terapie przeciw nieuleczalnym dzisiaj chorobom, takim jak choroba Parkinsona, Alzheimera, cukrzyca czy przerwanie rdzenia kręgowego. Kontrowersje wzbudza jedynie źródło pozyskiwania komórek macierzystych. Żadnych problemów etycznych nie stwarza kwestia pobierania tzw. dorosłych komórek macierzystych ze szpiku lub innych tkanek dojrzałego człowieka. Niestety komórki te nie są w stanie przekształcać się we wszystkie inne komórki organizmu. O wiele większe zdolności pod tym względem mają tzw. embrionalne komórki macierzyste, pobierane od ludzkich embrionów. Problemem jest to, że w wyniku usunięcia komórek macierzystych zarodek umiera. Dotychczas używano do tego celu niewykorzystanych zarodków, stworzonych w ramach leczenia niepłodności. Największe kontrowersje wzbudzają jednak podejmowane próby klonowania ludzkich zarodków właśnie w celu otrzymania komórek macierzystych. Niedawno mieliśmy do czynienia z bardzo ożywioną debatą na ten temat w Stanach Zjednoczonych. W bardzo gorących dyskusjach udział wzięli nie tylko lekarze i naukowcy, ale również politycy czy przedstawiciele kościołów. W Polsce, jak przyznał podsekretarz stanu w MNiI dr Jan Krzysztof Frąckowiak, istnieje dość silny opór społeczny przeciwko wykorzystywaniu komórek macierzystych pozyskiwanych od embrionów. Jego źródłem jest w szczególności spór o to, od jakiego momentu zaczyna się ludzkie życie i czy możemy mówić o nim już w przypadku zarodka.

Autor: Zygmunt Trojanowski