Samokontrola w cukrzycy.

Co to jest samokontrola?

Aktywny udział w terapii osoby chorej na cukrzycę, na który składa się wiele decyzji i czynności wykonywanych samodzielnie (lub przez najbliższe otoczenie, np. rodzinę), których celem jest ocena wyrównania metabolicznego cukrzycy i jej powikłań oraz umiejętność modyfikacji terapii w zmieniających się warunkach życia codziennego.

Samokontrola polega na:

• Oznaczaniu stężenia glukozy we krwi,
• Pomiarze masy ciała,
• Pomiarach ciśnienia tętniczego,
• Kontroli stężenia glukozy i acetonu w moczu,
• Kontroli stóp,
• Prowadzeniu dzienniczka samokontroli,
• Umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji o zmianie leczenia w zależności od uzyskanych wyników

10 zasad prawidłowego badanie poziomu stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru:

• przygotowanie zestawu do badania poziomu cukru (glukometr, nakłuwacz, lancet),
• przygotowanie pasków testowych,
• sprawdzenie identyczności kodu z opakowania pasków, z klucza kodującego i numeru wyświetlanego przez glukometr po włożeniu paska
• dokładne umycie rąk ciepłą wodą z mydłem,
• rozmasowanie miejsca nakłucia,
• nakłucie bocznej części opuszki palca,
• uformowanie kulistej kropli krwi - należy unikać wyciskania krwi z nakłutego miejsca
• podanie uzyskanej kropli krwi do paska testowego - niektóre paski (Diagomat Strip) zasysają próbkę samodzielnie i wydają sygnał dźwiękowy oznaczający pobranie potrzebnej ilości krwi),
• dezynfekcja miejsca nakłucia,
• usunięcie lancetu z nakłuwacza

Kiedy należy dokonywać pomiarów:

• Chorzy na cukrzycę leczeni zgodnie z algorytmem wielokrotnych wstrzyknięć insuliny powinni dokonywać wielokrotnych pomiarów glikemii w ciągu doby według ustalonych zasad leczenia oraz potrzeb chorego;
• Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni dietą powinni wykonywać raz w miesiącu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach);
• Chorzy na cukrzycę typu 2 stosujący doustne leki przeciwcukrzycowe powinni wykonywać raz  w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach);
• Chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni stałymi dawkami insuliny powinni wykonywać codziennie 1-2 pomiary glikemii, dodatkowo 1 raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu pełny profil glikemii.
• Każdy chory powinien również dokonać dodatkowych pomiarów w następujących przypadkach:
  • W przypadku podejrzenia hipoglikemii lub niejasnego złego samopoczucia,
  • Podczas dodatkowej ostrej choroby,
  • Przy nieplanowanym wysiłku fizycznym,
  • Przed prowadzeniem samochodu,
  • Po błędach dietetycznych (np. po spożyciu słodyczy, soków itp.).
• Pełen profil glikemii obejmuje dokonanie następujących pomiarów:
  • rano, na czczo
  • przed każdym głównym posiłkiem
  • 120 minut po każdym głównym posiłku
  • przed snem
  • o godzinie 24.00
  • w godzinach 2.00 – 4.00

Dokładność pomiaru:

Na dokładność pomiaru ma wpływ wiele czynników zarówno zależnych i niezależnych od pacjenta.
W celu zminimalizowania fałszywych wyników należy:

• przestrzegać przez osoby dokonujące pomiarów zasad postępowania zalecanych przez producenta
  ( informacje zawarte są zarówno w instrukcji użytkowania, jak i na opakowaniach produktów),
• utrzymywać odpowiedniej temperatury i wilgotność środowiska przechowywania glukometru i pasków (producenci podają zakres temperatur i wilgotności, w którym gwarantowane jest właściwe funkcjonowanie wyrobów),
• uzyskać kulistą kroplę krwi — należy unikać wyciskania krwi z miejsca nakłucia
• odczekać przy podaniu kropli do paska na sygnał oznaczający pobrania potrzebnej próbki krwi (np. sygnał dźwiękowy w przypadku glukometru Diagomat)
• Jeden raz na pół roku należy przeprowadzić kontrolę glukometru- pomiar glikemii z tej samej kropli krwi na glukometrze i w laboratorium,

Należy również pamiętać, że uzyskane wyniki zależą od czasu i rodzaju przyjmowanych leków.
Duży wpływ na zmienność wyników ma rodzaj przyjmowanego pokarmu.

Kalibracja glukometrów:

Wg zaleceń PTD z 2008 roku zaleca się korzystanie z glukometrów podających jako wynik badania stężenie glukozy w osoczu krwi ( np glukometr Diagomat).
Jeżeli glukometr wskazuje stężenie glukozy w pełnej krwi, można przeliczyć je na stężenie w osoczu, mnożąc wynik przez 1,11.

Źródła:

1. “Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2008. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego” Diabetologia praktyczna 2008, tom 9, suplement A.
2. “Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2009. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego” Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2009 tom 9 supl. A
3. FDA Diabetes Information - www.fda.gov/diabetes/glucose.html
4. Zalecenia Polskiej Federacji Edukacji Diabetologicznej - www.pfed.org.pl

Świadomość pacjentów chorujących na cukrzycę.

Wprowadzenie: Umiejętność samokontroli choroby wśród osób chorych na cukrzycę jest niezwykle istotną częścią terapii cukrzycowej. Ważne jest, aby pacjenci potrafili samodzielnie ocenić symptomy wyrównania cukrzycy na podstawie odczuwanych objawów. Chorzy na cukrzycę powinni posiadać niezbędną wiedzę, która umożliwi kontrolowanie choroby, mogą ją uzyskać, min.  poprzez udaną współpracę z lekarzem prowadzącym terapię.

Cel pracy: Ocena stanu wiedzy pacjentów na temat samokontroli cukrzycy oraz uzupełnienie informacji poprzez edukację pacjentów. Materiały i metody: Program objął 3220 pacjentów, edukacje przeprowadziło 161 lekarzy oraz pielęgniarek z terenu całego kraju. Program przeprowadzony został za pomocą wystandaryzowanego narzędzia badawczego: kwestionariusza wywiadu. Kwestionariusz obejmował pytania metryczkowe oraz, składający się z sześciu stwierdzeń, test wiedzy dla pacjentów. Po zakończeniu badania, lekarze przeprowadzali z pacjentami rozmowę edukacyjną na temat samokontroli cukrzycy.

Wyniki: Pacjenci chorzy na cukrzycę wymagali edukacji w kierunku samokontroli choroby. Posiadana przez nich wiedza nie była wystarczająca, aby samodzielnie i w prawidłowy sposób mogli kontrolować chorobę.

Wnioski: Współpraca pacjentów z lekarzami jest bardzo ważną częścią terapii cukrzycy. Z uwagi na specjalistkę wiedzy dotyczącej samokontroli choroby, wiadomości te powinny być przekazywane pacjentom przez lekarzy podczas odpowiednio ukierunkowanej rozmowy z chorym.

Streszczenie wyników:

Wapń

Wapń jest piątym co do ilości pierwiastkiem występującym w organizmie człowieka po: węglu, wodorze, tlenie i azocie. Jest podstawowym budulcem kości. U dorosłego mężczyzny ważącego 70 kg występuje 1000-1500 g wapnia a, kobiet 1000 g. Absorpcja tego pierwiastka spada z wiekiem a kobiety przyswajają go gorzej niezależnie od wieku. Około 99 % wapnia odkłada się w kośćcu i zębach jako fosforan wapniowy.

Niewielka liczba występuje poza  kośćcem i znajduje się w płynach ustrojowych ok. 1%. Tak mała ilość pełni bardzo ważną funkcję wpływa między innymi na krzepliwość krwi, utrzymuje prawidłową pracę serca, mięśni i nerwów. Działa przeciw zwyrodnieniowo i przeciwdziała powstawaniu stanów nowotworowych. Osoby przyjmujące suplementację wapniową rzadziej chorują na nowotwory okrężnicy.

Zapotrzebowanie na wapń zmienia się wraz z wiekiem:

• Niemowlęta
  • od urodzenia do 6 miesiąca 210 mg dziennie
  • od 6 miesiąca do 12 miesiąca 270 mg dziennie
• Dzieci
  • od roku do 3 lat 500 mg dziennie
  • od 4 lat do 8 lat 800 mg dziennie
  • od 9 lat do 13 lat 1300 mg dziennie
• Dorośli
  • od 14 lat do 18 lat 1300 mg dziennie
  • od 19 lat do 50 roku życia 1000 mg dziennie
  • od 50 roku w wzwyż 1200 mg dziennie
• Kobiety w ciąży
  • 1200 mg dziennie
• Kobiety karmiące
  • 1200 mg dziennie

Proces wchłaniania wapnia przebiega głównie w jelicie cienkim, absorpcję tego pierwiastka ułatwia witamina D, laktoza i białko. Im bardziej zasadowa treść przewodu pokarmowego tym trudniej rozpuszczają się sole wapnia a tym samym spada jego przyswajalność. Wchłanianie wapnia spada także w czasie stresu i w przypadkach, gdy w organizmie występuje nadmiar szczawianów, soli kwasu fitynowego i fosforanów występujących w takich produktach jak szpinak oraz po spożyciu kawy, alkoholu, cukru ,leków takich jak tetracyklina, leków odwadniających, lub zobojętniających kwaśną treść żołądkową /glin/. Ludzie obłożnie chorzy czy prowadzący mało ruchliwy tryb życia przyswajają mniej a, wydalają więcej wapnia.

Objawy nadmiaru wapnia w organizmie /hiperkalcemia:

• uwapnienie naczyń
• choroby nerek
• rak kości
• kamice
• osłabienie mięśni
• ospałość a nawet śpiączka

Objawy niedoboru /hipokalcemia/: występuje znacznie częściej niż nadmiar

• alergia
• drażliwość
• bezsenność
• choroby zębów /pierwszym objawem braku równowagi wapniowej jest zły stan uzębienia/
• osteoporoza
• krzywica
• zapalenie stawów

OSTEOPOROZA to choroba prowadząca do zaniku kości z przebudową ich struktury. Jej konsekwencją jest osłabienie wytrzymałości mechanicznej kości, co zwiększa ryzyko powstania złamań nawet przy niewielkich urazach.

Przyczyną osteoporozy może być niedobór wapnia. Wapń jest jednym z głównych składników minerału kostnego. To właśnie wapń decyduje o prawidłowej masie kostnej, która jest największa około 30-35 roku życia, a następnie ulega stopniowemu obniżeniu. U kobiet po menopauzie kończy się ochronna rola kobiecych hormonów, które zapobiegają utracie masy kostnej. Od tej chwili tempo zaniku kostnego jest o wiele większe niż u mężczyzn. Stąd większe zagrożenie osteoporozą u kobiet.

Utrata masy kostnej prowadzi do osłabienia kości, co sprzyja powstawaniu złamań. Powikłania złamań mogą być przyczyną trwałego inwalidztwa.

W Polsce osteoporoza występuje średnio u 25% kobiet po 50. roku życia oraz u 20% mężczyzn. Średnie spożycie wapnia u statystycznego Polaka ocenione zostało na 400 mg, podczas gdy dzienne zapotrzebowanie na wapń to 1000-1500 mg.

Osteoporoza - cechy charakterystyczne:

• kobiety są bardziej zagrożone niż mężczyźni
• skłonność rodzinna
• przedwczesna menopauza
• zbyt małe spożycie wapnia
• niska podaż witaminy D

Czy można uchronić się przed osteoporozą?
Już dziś można zacząć walczyć z osteoporozą zwracając uwagę na to co jadamy codziennie. Pamiętajmy, by spożywać pokarmy bogate w wapń i witaminę D.

Witamina D
Nazwa ta obejmuje właściwie kilka związków określanych jako witamina D1 (kalcyferol), D2 (ergokalcyferol), D3 (cholekalcyferol). Została uzyskana z tranu, ale organizm - jako jedną z niewielu witamin - może wyprodukować ją sam pod wpływem promieni słonecznych. I tak witamina D1 znajduje się w tranie, D2 jest wytwarzana w roślinach wystawionych na działanie promieni ultrafioletowych, natomiast witamina D3 powstaje w skórze ludzi i zwierząt. Witamina ta należy do związków rozpuszczalnych w tłuszczach.

Witamina D dostarczana jest w diecie albo powstaje w skórze, gdzie pod wpływem promieni ultrafioletowych światła słonecznego jej prekursory zmieniają się w postać czynną witaminy. Witamina D pobudza do działania komórki jelita cienkiego wyspecjalizowane w przyswajaniu wapnia i fosforu, zapobiega nadmiernemu wydalaniu i utrzymuje ich stałe stężenie we krwi. Jest odpowiedzialna za stan wszystkich kości.

Witamina B6
Witamina B6 jest nazywana pirydoksyną, ale właściwie oznacza całą grupę związków. Obecnie znamy sześć biologicznie aktywnych form witaminy B6, wśród których poza pirydoksyną znajduje się m.in. pirydoksal i pirydoksamina. Są one rozpuszczalne w wodzie, a ich nadmiar jest wydalany przez organizm z moczem.

Jest niezbędna do produkcji kwasu solnego. Co piąta kobieta i co piąta starsza osoba nie otrzymuje z pożywieniem wystarczającej ilości witaminy B6.  Brak prowadzi do niedokrwistości ,zapalenia skóry, neuropatii jest wykorzystywana w leczeniu depresji i astmy , chroni przed zapaleniem stawów i przed infekcjami ,działa przeciwzakrzepowo, łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego poprawia nastrój u cierpiących na depresje, zmniejsza ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych ,hamuje procesy przedwczesnego starzenia się skóry.

Źródła w pożywieniu:
Ziarna pszenicy i żyta, ryby drób, mięso , ziemniaki oraz awokado

Niedobór:

• zaburzenia skórne
• pęknięcia kącików ust
• trądzik
• bezsenność
• depresja
• zapalenie nerwu wzrokowego

Witamina C
Jest niezbędna dla prawidłowej syntezy kolagenu będącego głównym składnikiem organicznym kości. Badania naukowe sugerują istnienie związku pomiędzy spożyciem witaminy C, a gęstością kości. W celu profilaktyki osteoporozy zaleca się dzienne spożycie 100 – 500 mg tej witaminy.

Witamina K 
Jest niezbędna dla prawidłowej krzepliwości krwi. Pełni ważną rolę w powstawaniu właściwej formy osteokalcyny (białka występującego w tkance kostnej). Niedobór witaminy K może prowadzić do produkcji nieprawidłowej osteokalcyny, której nadmiar związany jest z obniżoną gęstością kości oraz zwiększonym ryzykiem złamań. Aby zapobiegać osteoporozie należy spożywać 80 – 250 mg

Produkty bogate w wapń
jaja, mleko półtłuste, jogurt, kefir, żółty ser, biały ser, sardynki w puszce, łosoś świeży, łosoś w puszce, fasola biała, fasola szparagowa, natka pietruszki, kapusta biała