Samokontrola glikemii w cukrzycy.

Glukometr to urządzenie do pomiaru stężenia glukozy we krwi. Na rynku dostępne są różne typy glukometrów, dlatego ważne jest indywidualne dobranie urządzenia z uwzględnieniem wieku, sprawności manualnej oraz rodzaju leczenia. Przed użytkowaniem glukometru należy dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi.

Bardzo ważny jest sposób przechowywania glukometru oraz pasków kontrolnych (producenci podają zakresy temperatur i wilgotności, w których gwarantowane jest właściwe funkcjonowanie urządzenia). Glukometr i nakłuwacz to osobisty sprzęt każdego pacjenta. Nakłuwacz, to urządzenie, które zapewnia prawidłową głębokość ukłucia. Nakłuwacz może mieć jedną, wymienną igłę lub bębenek z 6 lancetami. Zużytych igieł nie można ponownie użyć, ponieważ w nakłuwaczu jest zainstalowana specjalna blokada uniemożliwiająca ponowne użycie lancetów.  Nie należy pożyczać ani dokonywać pomiarów osobom nawet z najbliższej rodziny.

Przed każdym pomiarem należy sprawdzić datę ważności pasków testowych,  dokładnie umyć ręce z mydłem, wypłukać oraz osuszyć. Właściwa higiena rąk to warunek prawidłowego pomiaru. Należy nakłuć powierzchnię boczną palca środkowego, serdecznego lub małego. Unikamy nakłuwania palca wskazującego i kciuka, ponieważ wielokrotne kłucie uszkadza zakończenia nerwowe. Nie wolno wyciskać kropli krwi. Po dokonaniu pomiaru należy zabezpieczyć miejsce ukłucia czystym gazikiem, usunąć zużyty lancet i zanotować wynik w dzienniczku samokontroli. Sprzęt do pomiaru  (glukometr, nakłuwacz oraz etui, w którym się znajdują) również powinien być utrzymywany w czystości. Nie przechowujemy zużytych pasków i lancetów razem z glukometrem.  Bardzo ważne jest aby w dzienniczku znajdowały się następujące informacje:

• data i godzina pomiaru,
• wzmianka o rodzaju posiłku,
• notatki o szczególnych zdarzeniach wpływających na kontrolę glikemii( np. miesiączka, infekcja czy wysiłek fizyczny)

Dzienniczki samokontroli są dostępne w każdym gabinecie edukacyjnym. Zapisy monitorowania nie służą do oceniania pacjenta, ale do poprawy kontroli glikemii. Na tej podstawie zespół terapeutyczny ma możliwość modyfikacji planu leczenia.

Na każdą wizytę należy zabrać ze sobą dzienniczek samokontroli oraz glukometr. Dane z urządzenia można transmitować do komputera, co ułatwia lekarzowi uzupełnienie historii choroby.

Autor: Anna Bielan (specjalista pielęgniarstwa diabetologicznego)

Wysiłek fizyczny w cukrzycy.

Aktywność fizyczna to bardzo ważny element w leczeniu cukrzycy. Wysiłek fizyczny sprzyja redukcji masy ciała, co powoduje lepszą kontrolę glikemii, wpływa korzystnie na wrażliwość na insulinę, a u osób z depresją poprawia nastrój.

Wysiłek powinien być dostosowany do wieku i wydolności pacjenta. Początkowo powinien być umiarkowany, ale regularny, np. co 2-3 dni, ale najlepiej codziennie. Każdą aktywność należy rozpoczynać od krótkiej, trwającej ok. 10 minut rozgrzewki. Na zakończenie ćwiczeń wskazane są ćwiczenia uspokajające, rozluźniające. Podczas ćwiczeń należy uzupełniać płyny, aby zapobiec odwodnieniu. Szczególnie ważne jest to podczas wysokiej temperatury otoczenia. Bardzo ważnym elementem podczas ćwiczeń jest dbałość o stopy, szczególnie u osób z rozpoznaną neuropatią obwodową i u pacjentów z obniżonym progiem czucia bólu. Należy zaopatrzyć się w wygodne obuwie.

Najbardziej optymalną formą wysiłku u osób z cukrzycą typu II w wieku powyżej 65 roku życia jest intensywny spacer (aż do zadyszki)3-5 razy w tygodniu. Odpowiednią formą wysiłku dla osób z nadwagą jest „nordic walking”.

Ryzyko związane z wysiłkiem fizycznym u osób chorych na cukrzycę.

1. Hipoglikemia

• Przed rozpoczęciem i po zakończeniu aktywności fizycznej należy oznaczyć poziom glikemii
• Przed planowaną aktywnością fizyczną rozważyć redukcję dawki insuliny{ 30-50% w zależności od indywidualnej reakcji)
• Przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym należy spożyć dodatkową porcję cukrów prostych (ok. 20g/ 30min. wysiłku)
• Nie należy wstrzykiwać insuliny w kończyny, które będą obciążone wysiłkiem fizycznym ( gdy wysiłek rozpoczyna się 30-60 minut od momentu podania insuliny)

2. Dekompensacja metaboliczna

• Jeżeli wartość glikemii przekracza 250mg/dl, chorzy na cukrzycę typu I powinni oznaczyć ciała ketonowe w moczu. Jeżeli pojawią się ciała ketonowe, nie podejmować wysiłku.
• W przypadku chorych na cukrzycę typu II należy zaniechać podejmowania wysiłku, gdy wartość glikemii wynosi 300mg/dl

3. Gdy pacjent ma rozpoznaną retinopatię cukrzycową proliferacyjną, nefropatię cukrzycową bądź jest ryzyko wystąpienia niedokrwienia mięśnia sercowego, forsowny wysiłek może mieć niekorzystny wpływ na ogólny stan pacjenta.

Zalecane formy aktywności fizycznej:

• Ćwiczenia na sali gimnastycznej lub na powietrzu
• Pływanie
• Jazda na rowerze (również stacjonarnym)
• Gry ruchowe
• Nordic walking
• Taniec

Niezalecane formy aktywności fizycznej:

• Szybownictwo
• Boks
• Wspinaczka
• Podnoszenie ciężarów

Korzystny dla zdrowia wysiłek  o intensywności nieprzekraczającej 80% maksymalnej częstotliwości skurczów serca dla wieku (można to obliczyć w/g wzoru: 220-wiek w latach). Taki wysiłek poprawia insulinowrażliwość i wyrównanie glikemii.

Autor: Anna Bielan (specjalista pielęgniarstwa diabetolgicznego)

Odżywianie w cukrzycy.

 Cofając się do minionych lat można zauważyć, że wskazania dietetyczne dla chorych na cukrzycę dotyczące spożywania węglowodanów były bardzo restrykcyjne. Potrawy zawierające cukier były wyłączone z diety. Każdy pacjent „łamiący zasady” miał ogromne poczucie winy. Obecnie wiemy, że takie podejście jest niewłaściwe i przestarzałe. Włączenie do diety pokarmów zawierających umiarkowane ilości cukru nie pogorszy kontroli glikemii.

Nawet jeżeli nie jest się chorym na cukrzycę, powinno się zwracać uwagę na to, co się je. Posiłki powinny być smaczne i dobrze wyglądać. Jeżeli pacjent sam nie jest w stanie skomponować sobie diety, powinien udać się do dietetyka, który pomoże przygotować jadłospis, uwzględniając godziny posiłków, a także zwyczaje panujące w rodzinie.

Zanim jednak odbędzie się wizyta u specjalisty, należy pamiętać o pewnych zasadach. Sposób przyrządzania posiłków oraz rozmiar połykanych kawałków pokarmu i żucie także wpływa na wartość glikemii. Np. całe jabłko powoduje wolniejszy wzrost stężenia glukozy we krwi niż sok jabłkowy, który zawiera mniejsze cząsteczki i ma postać płynu. Podgrzewanie rozkłada skrobię i powoduje, że cukier jest łatwiej dostępny i szybciej ulega strawieniu.

Produkty przygotowywane fabrycznie wymagają zwykle wysokich temperatur, co powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi w porównaniu z posiłkami przygotowywanymi w domu. Glukoza znajdująca się w pożywieniu może zostać wchłonięta do krwi, gdy znajdzie się w jelitach. Nie wchłania się z błony śluzowej jamy ustnej. Wszystko, co powoduje, że żołądek wolniej uwalnia pokarm do jelit, wywoła także wolniejszy wzrost stężenia glukozy we krwi. I tak np. tłuszcz i błonnik spowalniają opróżnianie się żołądka, natomiast napój wypity do posiłku przyspiesza tę czynność. Posiłki powinno spożywać się w małych porcjach, ale częściej. Nie należy objadać się do syta.

Czynniki przyspieszające wzrost wartości glikemii:

• PODGRZEWANIE– powoduje rozpad skrobi znajdującej się w pokarmie
• PRZETWARZANIE– powoduje szybszy wzrost glikemii np. ryż łuskany (lepszy jest niełuskany) , ziemniaki tłuczone (lepsze są gotowane w mundurkach). Chleb z mąki pszennej spowoduje większy wzrost glikemii niż z mąki żytniej.
• NAPOJE PO POSIŁKU - powodują szybsze opróżnianie się żołądka
• ZAWARTOŚĆ GLUKOZY – dodatkowy cukier spożyty podczas posiłku spowoduje wzrost poziomu glikemii
• ZAWARTOŚĆ SOLI– sól zawarta w pożywieniu zwiększa wchłanianie glukozy do krwiobiegu.

Autor: Anna Bielan (specjalista pielęgniarstwa diabetologicznego)