Migotanie przedsionków (atrial fibryllation AF) jest nadkomorowym zburzeniem rytmu serca, które cechuje nieskoordynowana aktywacja przedsionków, prowadząca do upośledzenia ich czynności mechanicznej, co przekłada się niekorzystnie na pracę komór. Utrata miarowej kurczliwości przedsionków może prowadzić do zalegania w nich krwi i powodować wytwarzanie skrzeplin co z kolei może prowadzić do epizodów zakrzepowo zatorowych. Najniebezpieczniejszą konsekwencją migotania przedsionków jest udar mózgu i zgon. Od 20-30% wszystkich przypadków niedokrwiennego udaru mózgu ma związek z tą arytmią.
W krajach rozwiniętych migotanie przedsionków (AF) występuje u około 1,5–2% populacji ogólnej. W praktyce klinicznej odpowiada za ok. 1/3 wszystkich hospitalizacji związanych z zaburzeniami rytmu serca a współczynnik umieralności chorych jest około 2-krotnie większy niż u chorych z rytmem zatokowym. Ryzyko przedwczesnego zgonu jest 2-krotnie wyższe u kobiet z migotaniem przedsionków niż u kobiet w ogólnej populacji, a wśród mężczyzn 1, 5 razy wyższe.
Średni wiek chorych z tym schorzeniem wynosi 75–85 lat, przy czym notuje się stały wzrost średniego wieku pacjentów. Ma to związek ze starzeniem się społeczeństwa oraz z tym, że coraz większa liczba osób cierpi na schorzenia, które zwiększają ryzyko tej arytmii, np. nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca, otyłość.
Częstość występowania migotania przedsionków wzrasta z wiekiem z 0,5% u osób w wieku 40-50 lat do 5-15% w wieku 80 lat. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety.
Zaskakujące jest, że wielu pacjentów z migotaniem przedsionków jest zupełnie bezobjawowych albo wykazują tylko minimalne objawy. U dużej liczby pacjentów migotanie przedsionków jest diagnozowane przypadkiem podczas rutynowych badań. Niektórzy pacjenci zauważają tylko krążeniowe objawy migotania przedsionków i narzekają na zmęczenie, osłabienie czy duszności. Inni z kolei zauważają nieregularne bicie serca określane często jako palpitacje, kołatanie. U wąskiej grupy pacjentów migotanie przedsionków może objawiać się pod postacią niepokoju, zawrotów głowy, a nawet omdleń.
Migotanie przedsionków występuje w kilku typach:
Prócz wymienionych typów rozpoznaje się jeszcze nawracające migotanie przedsionków, jeśli mamy do czynienia z dwukrotnym lub wielokrotnym incydentem migotania przedsionków, przetrwałe, trwające więcej niż 7 dni i nie ustępujące samoistnie oraz nieme migotanie przedsionków, nie dające żadnych objawów, a rozpoznawane przypadkowo.
Najczęstszym ogniskiem migotania przedsionków są żyły płucne, okolica żyły głównej górnej, więzadło Marshalla i okolica zatoki wieńcowej.
Czynnikami predysponującymi do wystąpienia migotania przedsionków są choroby serca wywołujące wzrost ciśnienia w przedsionkach, które wpływają na remodeling ich ścian. Są to wady zastawki mitralnej i trójdzielnej, wady zastawek aortalnej i płucnej, choroba mięśnia sercowego, śluzak, zatorowość płucna. Inne choroby to choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zapalenie osierdzia, włóknienie związane z wiekiem, operacje serca, płuc, wady wrodzone serca takie jak ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej, występowanie genetyczne oraz choroby układu wewnątrzwydzielniczego, do których należą guzy chromochłonne i niedoczynność tarczycy. Styl życia również ma wpływ na występowanie migotania przedsionków i wiąże się z nadużywaniem alkoholu, zażywaniem kokainy, paleniem papierosów i nadmiernym piciem kawy.
Około 30-45% przypadków napadowego migotania przedsionków i 20-25% przetrwałego migotania przedsionków są to przyczyny idiopatyczne.
Pierwsze migotanie przedsionków zostało zarejestrowane w 1906r przez Willem’a Einthoven’a w zapisie elektrokardiogramu.
Od tego wydarzenia EKG jest jednym z podstawowych urządzeń diagnostycznych w rozpoznawaniu między innymi migotania przedsionków. Rejestruje on całkowitą niemiarowość komór z częstością akcji serca około 100-150/minutę, charakterystyczny brak załamków P, nieregularne odstępy QRS, które są wąskie i obecną falę migotania tzw. falę f. W celu zaobserwowania zaburzeń rytmu serca, które występują w różnym czasie w ciągu doby, zakładamy Holter EKG. Inne metody badań migotania przedsionków to echokardiografia (TTE badanie przezprzełykowe),badania biochemiczne (schorzenia tarczycy, cukrzyca) a także urządzenia z opcją wykrywania migotania przedsionków (np. Diagnostic PRO AFIB)
Leczenie migotania przedsionków powinno w każdym przypadku być rozpatrywane indywidualnie, gdyż przebieg leczenia zależy nie tylko od objawów, ale przede wszystkim od skutków i zagrożeń do jakich może prowadzić.
Leczenie migotania przedsionków wymaga wykrycia przyczyny i następnie wybrania odpowiedniej strategii leczenia samej arytmii. Po przywróceniu prawidłowego rytmu serca kolejnym krokiem jest utrzymanie go. Można to osiągnąć stosując leki antyarytmiczne, kardiowersję lub w wybranych przypadkach ablację.
W każdym przypadku bardzo ważna jest profilaktyka zakrzepowo zatorowa przeciwdziałająca powstawaniu przede wszystkim udarów mózgu.
U pacjentów poniżej 60 roku życia z izolowanym migotaniem przedsionków, bez choroby towarzyszącej, ryzyko udaru mózgu jest bardzo niskie i szacuje się ono na około 1,3% w ciągu 15 lat. Ryzyko udaru mózgu związane z migotaniem przedsionków zaczyna rosnąć powyżej 65 roku życia. Arytmia ta zwiększa o niemal 500 procent ryzyko udaru niedokrwiennego, które może zakończyć się niepełnosprawnością lub śmiercią.
Leczenie, zależnie od profilu ryzyka pacjenta, obejmuje stosowanie pod kontrolą INR doustnych antykoagulantów, takich jak acenokumarol lub warfaryna, nowych leków przeciwkrzepliwych, takich jak dabigatran i riwaroksaban, lub w określonych sytuacjach kwasu acetylosalicylowego. W przypadku tej terapii niezmiernie ważne jest dokładne stosowanie się do zaleceń lekarza, regularne przyjmowanie leków i kontrolowanie dawek.
Lekarz Anna Lejko- Kardiochirurg
Klinika Kardiochirurgii Uniwersytecki Szpital Medyczny w Białymstoku
