Hemoglobina glikowana (HbA1c) jest związkiem powstającym w wyniku nieenzymatycznej koniugacji białka globiny z glukozą i odzwierciedla średnie wartości glikemii poprzedzające około 3 miesiące od jej oznaczenia, zgodnie ze średnim czasem przeżycia krwinek czerwonych we krwi. Stężenie HbA1c można oznaczyć w każdej chwili, a próbka krwi może być przechowywana dłużej niż przy oznaczaniu glikemii. Ciąża i niektóre stany chorobowe mogą wpływać na zmianę wartości hemoglobiny glikowanej (niedokrwistość hemolityczna, pokrwotoczna, hemoglobinopatia, przewlekła malaria, stan po transfuzji krwi). Osoby, u których stężenie HbA1c mieści się w przedziale 5,7% – 6,4% stanowią grupę ryzyka rozwoju cukrzycy. Są renomowane ośrodki diabetologiczne na świecie, które stan przedcukrzycowy rozpoznają na podstawie wywiadu, osobistego zbadania przez specjalistę, a potwierdzeniem jest HbA1c w przedziale 6,0% -6,5%. Stężenie hemoglobiny glikowanej HbA1c powyżej 6,5% stanowi potwierdzenie rozpoznania choroby cukrzycowej, ale konieczna jest standaryzacja metody oznaczania zatwierdzona przez National Glycohemoglobin Standaryzation Program (NGSP) z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC. Toteż oznaczanie stężenia hemoglobiny glikowanej w badaniach populacyjnych jest nadal dość kosztowne, co stanowi ograniczenie w masowym badaniu przesiewowym w kierunku cukrzycy.
Oznaczanie hemoglobiny glikowanej jest przydatne w rozpoznawaniu cukrzycy u osób w ostrych stanach chorobowych, na przykład u pacjentów ze świeżym zawałem serca. Ma to znaczenie prognostyczne, bowiem uświadamia specjaliście czas trwania cukrzycy utajonej, która jak wiadomo znacznie przyśpiesza chorobę miażdżycową układu sercowo-naczyniowego doprowadzającą do zawału serca. W innych sytuacjach to zawał jest, jak mówimy, trigerem (mechanizmem spustowym) uruchamiającym rozwój cukrzycy. Mamy zatem możliwość szacunkowej oceny i bynajmniej nie chodzi o stwierdzenie faktu co było pierwsze — cukrzyca czy zawał, lecz ma to znaczenie praktyczne w kontekście innych badań (dla przykładu ocena oftalmoskopowa siatkówki oczu tzw. dno oka) jak leczyć i jaką przyjąć strategię postępowania terapeutycznego.
Zygmunt Trojanowski
